Krzynia – Krien
Krzynia – wieś w gminie Dębnica Kaszubska. We Wsi istniały pierwotnie dwa majątki szlacheckie: Krzynia Wielka (Groß Krien) i Krzynia Mała (Klein Krien). Krzynia Duża składała się z dwóch części, z których jedna była lennem rodziny von Zitzewitz, druga natomiast lennem rodziny von Puttkamer. W XVIII wieku obie części Krzyni Dużej należały do Johanna Ludwiga von Liebermann′a. Później zostały one wykupione przez Jakoba Georga i Heinricha Ernesta von Zitzewitz. Syn Jakoba Zitzewitz – Kaspar Heinrich odziedziczył w 1752 r. majątek po ojcu i powiększył go m.in. o Krzynię Małą. W 1803 r. dobra przejmuje jego syn Heinrich, a po jego śmierci i podziale majątku w 1834 r. Krzynia Mała i Krzynia Wielka przypadły Wilhelmowi von Zitzewitz, który następnie przekazał obie wsie w dzierżawę swojemu drugiemu synowi Güntherowi. Po śmierci ojca w 1892 r. Günther przeniósł się do dworu w Borzęcinie. Ostatnimi właścicielami Krzyni Małej i Krzyni Dużej byli Wilhelm i Henriette von Zitzewitz. Po śmierci Wilhelma w 1927 r. Krzynią zarządzała wspólnota spadkowa składająca się z jego żony Henriette i siedmiu nieletnich dzieci.
Rolnictwo
W 1939 r. w obu wsiach mieszkało łącznie 426 osób w 108 gospodarstwach domowych. W Krzyni znajdowało się 29 gospodarstw rolnych, w tym:
– 9 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
– 5 o powierzchni od 5 ha do 10 ha,
– 12 o powierzchni od 10 ha do 20 ha,
– 3 o powierzchni powyżej 20 ha.
Wieś została posadowiona na terenie niekorzystnym pod uprawy rolne. Gleba była piaszczysta, mało zasobna w składniki pokarmowe oraz wrażliwa na suszę. Również ukształtowanie terenu nie sprzyjało działalności rolniczej. Te niekorzystne ukształtowanie terenu wykorzystano do budowy kompleksu hydroenergetycznego. W latach 1925-1926 usypano 250 metrową zaporę ziemną spiętrzającą wody rzeki Słupi i dającą 7 m spadek pozwalający na wybudowanie elektrowni wodnej.
Kościół
Wszyscy mieszkańcy Krzyni byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Dobieszewie, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk – Stare Miasto.
Szkoła
Przed 1945 r. Krien miał trzystopniową szkołę powszechną z trzema klasami i dwoma nauczycielami. W 1932 r. do szkoły uczęszczało 83 uczniów. Uczyli tutaj nauczyciele: Kramer, Behling i Erich Fett.
Ostatnie dni wojny
Krzynia została zajęta przez Rosjan 8 marca 1945 r. Straty wojenne wśród niemieckiej ludności cywilnej wynosiły: 12 zabitych i 65 zaginionych. W szeregach armii niemieckiej poległo 17 mieszkańców wsi.
Cmentarze
Cmentarz w Krzyni Małej
| Data założenia: | Brak danych. Istniał w latach 90 XIX w. |
| Wyznanie / parafia: | Ewangelicki / parafia w Dobieszewie. |
| Status: | Nieczynny. |
| Położenie: | Na wschodnim skraju wsi, po lewej stronie traktu do osady Spole. |
| Współrzędne geograficzne: | N 54°20′53,32236″ E 17°13′1,92108″ |
| Powierzchnia: | ± 0,288 ha |
| Układ przestrzenny: | Cmentarz posadowiony na rozwidleniu traktów leśnych do osad Spole i Sulin. Teren pochówkowy posadowiony na planie prostokąta (± 48 m x 60 m) na linii północny-wschód – południowy-zachód. Nie zachował się układ kwater i grobów. Granicę terenu pochówkowego wytyczają drzewa świerkowe. |
| Drzewostan i roślinność: | Drzewa: świerk / roślinność: barwinek. |
| Najstarszy zachowany element: | Żeliwna tabliczka inskrypcyjna upamiętniająca Emila Chadde zmarłego 18.09.1897 r. |
| Zachowały się: | 1 betonowy obrys mogiły, 1 żeliwna tabliczka inskrypcyjna z XIX w. mocowana do krzyża żeliwnego o wymiarach: wys. 30,2 cm, szer. 14,5 cm, gr. 6 cm, 1 krzyż żeliwny bez podstawy z XIX w. 1 krzyż żeliwny bez podstawy o wymiarze: wys. 48 cm, wys. 41,5 cm, 3 krzyże ażurowe bez kamiennych podstaw i tabliczek inskrypcyjnych – uszkodzone, 3 granitowe podstawy pod żeliwne krzyże, 1 betonowy nagrobek w kształcie pnia drzewa bez tablicy inskrypcyjnej i przełamany, fragmenty betonowe z rozbitych nagrobków. |
Cmentarz w Krzyni Wielkiej
| Data założenia: | Brak danych. Istniał w latach 70 XIX w. |
| Wyznania / parafia: | Ewangelicki / parafia w Dobieszewie. |
| Status: | Nieczynny. |
| Położenie: | Na południowym skraju wsi. |
| Współrzędne geograficzne: | N 54°20′32,595″ E 17°12′27,9396″ |
| Powierzchnia: | ± 0,2688 ha |
| Układ przestrzenny: | Cmentarz posadowiony po prawej stronie leśnego traktu. Teren pochówkowy posadowiony na planie prostokąta (32 m x 84 m) na linii północny-zachód – południowy-wschód. Wejście na teren cmentarza znajdowało się od strony południowej. Nie zachował się układ kwater i grobów. Granicę terenu pochówkowego wytyczają drzewa świerkowe oraz od strony północno-wschodniej wał ziemny. |
| Drzewostan i roślinność: | Drzewa: świerk / roślinność: barwinek, bluszcz, paproć. |
| Najstarszy zachowany element: | Fragment krzyża żeliwnego upamiętniającego Wilhelma Läwrenz zmarłego 13.02.1877 r. |
| Zachowały się: | drzewa świerkowe wytyczające granicę cmentarza, 2 ażurowe krzyże bez tabliczek inskrypcyjnych, 2 krzyże żeliwne z grobów dziecięcych bez kamiennych podstaw. 5 granitowych podstaw pod żeliwny krzyż, 1 żeliwny odlew anioła montowany u dołu żeliwnego krzyża o wys. 33 cm, 3 betonowe obrysy mogił. |
Pochowani na cmentarzach w Krzyni
| Nazwisko | Imię | Tytuł / oznaczenie | Data urodzenia | Data śmierci |
| Buchert | Emma | Pochowany na cmentarzu należącym dawniej do Krzyni Małej. | –.–.—- | –.–.—- |
| Chadde | Emil | Pochowany na cmentarzu należącym dawniej do Krzyni Małej. | 24.06.1897 | 18.09.1897 |
| Läwrenz | Wilhelm Johann | Pochowany na cmentarzu należącym dawniej do Krzyni Wielkiej. | 25.01.1877 | 13.02.1877 |
| Loll | Emil | Pochowany na cmentarzu należącym dawniej do Krzyni Wielkiej. | 03.06.1893 | 26.05.1896 |
| Quandt | Willi | Pochowany na cmentarzu należącym dawniej do Krzyni Małej. | 18.09.1908 | 21.09.1908 |
| Warschkow geb. Pooschke | Wilhelmine | Pochowany na cmentarzu należącym dawniej do Krzyni Małej. | 17.12.1836 | 21.09.1905 |
Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 654-658.