Podole Małe – Klein Podel
Podole Małe – wieś w gminie Dębnica Kaszubska. Według spisu ludności przeprowadzonego 17 maja 1939 r., wieś liczyła 470 osób, które mieszkały w 114 gospodarstwach domowych. Klein Podel (Podole Małe) było starym lennem rodzinny von Zitzewitz. Ich najstarszym znanym właścicielem był Mathias von Zitzewitz (1405 r.), twórca gałęzi rodu z Klein Podel. W późniejszym okresie część wsi stała się lennem rodzinny von Miltitz. W 1766 r. wieś wróciła w całości do rąk rodziny von Zitzewitz. W 1842 r. Klein Podel odziedziczył wraz z miejscowością Daber (Dobra) Ernst von Zitzewitz. Po jego śmierci w 1861 r. majątek przejął jego drugi syn Heinrich, który zmarł w 1870 r. w wieku 36 lat. Jego brat Leo kupił Klein Podel i Daber od spadkobierców i ożenił się z wdową po bracie. W połowie lat 80 XIX w. przekazał on zarząd nad swoim majątkiem pasierbowi Ernstowi. Leo von Zitzewitz zmarł w 1893 r. w wieku 46 lat. Jego córka Alice wyszła za mąż w 1900 r. za Gustawa Siebenbürgera, który kupił od teściowej w tym samym roku Klein Podel, a w 1908 r. wieś Daber. Siebenbürger utopił się w 1910 r. podczas jazdy na łyżwach. Spadkobierczynią majątku została wdowa. W 1928 r. włascicielem majątku był Ingold Siebenbürger, a już w 1931 r. wieś należała do Niemieckiej Spółki Kolonialnej GmbH z Belgard.
Rolnictwo i działalność gospodarcza
W 1939 r. w Klein Podel były 82 gospodarstwa rolne o powierzchni od 0,5 ha do ponad 20 ha, z których 11 przekraczało 20 ha ziemi. Na przełomie 1941/42 w Klein Podel znajdowały się: oberża Karla Krügera, sklep artykułów kolonialnych Emila Gatza i gorzelnia należąca do spółdzielni EGmbH. We wsi mieli swoje zakłady rzemieślnicze: szewc Karl Burde, kowal Karl Göde, kołodzieje Richard Böhncke i Walter Rogge.
Kościół
Mieszkańcy Klein Podel (Podole Małe) byli głównie wyznania ewangelickiego. Tylko jedna osoba deklarowała katolicyzm (1925 r.). Miejscowość należała do parafii w Groß Dübsow (Dobieszwo), a tym samym do okręgu kościelnego Stolp-Altstadt (Słupsk Stare Miasto).
Szkoła
Dnia 1 października 1932 r. oddano do użytku nową szkołę, której nauczycielem był Erich Luer.
Ostatnie miesiące wojny
Już w styczniu 1945 r. podjęto pierwsze działania, przygotowujące mieszkańców wsi do ewakuacji. Jej pierwotnym celem został ustanowiony okręg Regenwalde (Resko). Tego samego miesiąca ruszyła ofensywa wojsk radzieckich, która odcięła możliwość ewakuacji ludności cywilnej w kierunku zachodnim. 7 marca 1945 r. do wsi dotarł z Groß Dübsow (Dobieszwo) rozkaz do ewakuacji. Kolumna uchodźców wyruszyła 8 marca o godz. 05.30. Część uchodźców, nie mająca środków transportu, udała się w nocy z 7 na 8 marca wraz z oddziałami Wehrmachtu w kierunku Gdyni. Ich trasa wiodła przez miejscowości: Malczkowo, Łupawę, Grąbkowo i Darzyno, gdzie kolumna utknęła z powodu blokady drogi przez uchodźców. Tutaj zostali otoczeni przez Rosjan. Wszystkie pojazdy i konie zostały zarekwirowane i uchodźcy musieli wracać pieszo do swoich domów. Kilku z nich straciło życie. Klein Podel została zajęta przez wojska radzieckie 8 marca 1945 r. Zginęły wówczas dwie osoby. Dnia 1 września 1945 r. do wsi przybywają pierwsi polscy osadnicy. Wkrótce obok radzieckiej działała tutaj również polska administracja. Pierwszy transport ludności niemieckiej za Odrę ruszył 6 listopada 1946 r., drugi 2 stycznia 1947 r., a ostatni w lipcu 1947 r.
Straty wojenne wśród ludności cywilnej Klein Podel (Podole Małe) wynosiły 17 zabitych i 27 zaginionych. W szeregach armii niemieckiej poległo 22 mieszkańców tej miejscowości.
Cmentarz
| Data założenia: | Brak informacji. |
| Położenie: | Położony na wzniesieniu terenu, około 300 m na wschód od wsi. 150 m po lewej stronie drogi prowadzącej do miejscowości Dobra. |
| Współrzędne geograficzne: | N 54°22’918” E 17°19’528” |
| Powierzchnia: | ≈ 3000m2 |
| Układ przestrzenny: | Teren cmentarza posadowiony na wzniesieniu terenu. Nieczytelne granice terenu pochówkowego. Brak śladów mogił. Teren zarośnięty. Na terenie cmentarza znajdowała się kaplica z czerwonej cegły oraz wóz do przewozu trumien, do którego zaprzęgano dwa konie. |
| Roślinność: | Bluszcz pospolity (Hederia helix), barwinek pospolity (Vinca minor). |
| Zachowały się: | Droga prowadząca do cmentarza utwardzona kamieniami polnymi, 17 elementów z rozbitych nagrobków, 6 nagrobków w kształcie ściętego pnia drzewa bez tablic inskrypcyjnych, 1 granitowa podstawa pod żeliwny krzyż, 1 kamienny obrys mogiły dziecięcej, 1 betonowy nagrobek z płytą inskrypcyjną, 1 nagrobek z granitowych kamieni. |
Pochowani na dawnym cmentarzu ewangelickim
| Nazwisko | Imię | Tytuł / oznaczenie | Data urodzenia | Data śmierci |
| Meÿhack | Friedrich | – | 01.04.1846 | 09.11.1928 |
| Röder | A. | – | –.–.—- | –.–.1945 |
| Voss | August | – | 11.10.1918 | 26.09.1940 |
| Voss | E. T. Emma | – | 16.08.1874 | 18.08.1944 |
Mieszkańcy Klein Podel (Podole Małe) polegli podczas wojen
| Stopień | Nazwisko | Imię | Data urodzenia | Data śmierci | Miejsce śmierci / wiek / uwagi |
| Dragoner | Marske | August Hermann Theodor | –.–.—- | –.–.1866 | Zmarł z odniesionych ran w bitwie pod Königrätz podczas wojny austriacko-pruskiej. 2 |
Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 622-624.
2. http://www.denkmalprojekt.org/2010/stolp_kreisblatt_1864_1866_1870-71_pom.htm.