Bierkowo – Birkow

Bierkowo – wieś sołecka położona w gminie Redzikowo. Teren obecnej wsi był już zasiedlony 800 lat wcześniej. W czasach pruskich Bierkowo było jedną z 18 wsi królewskich, które podlegały urzędowi w Słupsku. Według Brüggemann’a w Bierkowie w 1784 r. znajdował się folwark, budynek szkolny, chata pasterska oraz mieszkało 12 chłopów, wójt, dwóch robotników najemnych – łącznie 21 palenisk. Jako jedna z nielicznych wsi okręgu słupskiego Bierkowo miało oznaczenie ulic (od 1935 r.).

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1939 r. w Bierkowie było 124 gospodarstw rolnych, w tym:
– 24 gospodarstwa o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
– 53 gospodarstwa o powierzchni od 5 do 10 ha,
– 36 gospodarstw o powierzchni od 10 do 20 ha,
– 11 gospodarstw o powierzchni od 20 do 100 ha.
Największe gospodarstwa rolne mieli: Johann Granzow – 64 ha i Wilhelm Rätzke – 59 ha. Johann Granzow posiadał również 6 koni, 30 sztuk bydła i 30 sztuk trzody.
Jak na warunki wiejskie bardzo dobrze były tutaj rozwinięte rzemiosło i handel. Znajdowały się tutaj dwie spółdzielnie wodne zajmujące się melioracją, jedna spółdzielnia mleczarska, zakład instalacji elektrycznych, masarnia, młyny, gospoda Friedricha Manske, sklepy wielobranżowe Paula Granzow, A. Koschnick, Friedricha Manske i Paula Teschke oraz wiejska kasa pożyczkowo – oszczędnościowa. Głównym zajęciem mieszkańców była hodowla i uprawa ziemi (grunty orne z przewagą pszenicy. Prowadzili tutaj swoją działalność: mistrz budowlany K. Vigelahn, krawcy Falk, Wodtke, Zühlke, szewcy Duske, Jach i Rätzke, stolarze Andre i Rätzke oraz dwaj kowale – Fritsch i Kotz.

Kościół

Według spisu z 17 maja 1939 r. wieś liczyła 781 mieszkańców w 206 gospodarstw domowych. Mieszkańcy Bierkowa byli głównie wyznania ewangelickiego. Tylko 0,1 procenta ludności deklarowała wyznanie katolickie. Parafia należała do kościoła w Zębowie (Symbow), a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare-Miasto. Dopiero w 1906 r. mieszkańcy Bierkowa uzyskali zgodę patronów kościoła w Zębowie, tj. von Zitzewitz’a i von Below’a na budowę własnego kościoła, który został uroczyście poświęcony w 1911 r. przez generalnego superintendenta dr Büchsel’a ze Szczecina. Nowy kościół wybudowano na terenie wcześniej zasypanego stawu. Jednymi z ostatnich pastorów, którzy głosili kazania byli Spittel ze Słupska i Runkel z Bruskowa Wielkiego.

Szkoła

Szkoła w Bierkowie znajdowała się w centrum wsi. Był to XIX-wieczny drewniany budynek z dzwonnicą. W późniejszych latach budynek przebudowano. W 1932 r. była to szkoła czterostopniowa z czterema klasami. Wówczas uczęszczało do szkoły 133 uczniów. Od 1850 r. nauczali tutaj Neubüser, Zillmer, Papke, Kath, Walter Lietz, pani Moldenhauer (1931), Otto Krause i Fritz Müller.

Ostatnie dni wojny

Dnia 06.03.1945 r. naczelnik biura regionalnego NSDAP Lietz wydał rozkaz do ewakuacji mieszkańców wsi w kierunku Gdańska. Kolumna uchodźców wyruszyła nazajutrz około południa. Ze względu na ciężkie zimowe warunki kolumna poruszała się bardzo wolno. Do zmierzchu pokonała jedynie 3 kilometry. Ze względu na ostrzał artyleryjski z kierunków Kobylnicy i Widzina uciekinierzy powrócili do swych domów. Wieś była również przepełniona uchodźcami z innych okręgów, którzy uciekali przed wojskami radzieckimi. Rankiem 8 marca do wsi wkroczyły oddziały radzieckie, które nadciągnęły od strony Bruskowa Wielkiego i Lasu Redęcińskiego. W trakcie zajmowania wsi żołnierze radzieccy zastrzelili 8 osób, natomiast burmistrza Rätzke pobito. 10 marca we wsi rozlokowały się oddziały artylerii radzieckiej. Komendantura radziecka wydało zgodę na odprawianie mszy w miejscowym kościele, które każdej niedzieli odprawiał pastor Niehoff z Zębowa. W lipcu 1945 r. wybuchła we wsi epidemia tyfusu. Pod koniec sierpnia 1945 r. zmarł burmistrz Rätzke. 8 listopada rozpoczęły się deportacje ludności niemieckiej za Odrę, które zakończyły się w listopadzie 1947 r. Wiosną 1946 r. jeden z osadników zastrzelił 20-letniego Wilfrieda Vigelahn’a. Podczas nabożeństwa w kościele w Zębowie pastor Niehoff potępił to zabójstwo, za co został aresztowany na dwa miesiące. 16 sierpnia 1946 r. został wywieziony do Niemiec w jednym z transportów deportacyjnych. Podczas II wojny światowej zginęło 43 mieszkańców wsi, 47 zaginęło i 36 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarz

Data założenia:	1893 r.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia Zębowo.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	Około 800 m na południowy-zachód od centrum wsi. Przy trakcie do Żębowa.
Współrzędne geograficzne:	N 54.469423⁰ E 16,923988⁰
Powierzchnia:	± 6700 m2 (94,0 m  x 72,0 m).
Układ przestrzenny:	Cmentarz posadowiony na planie prostokąta, na linii północny-wschód – południowy-zachód. Wejście na teren cmentarza znajdowało się od strony północno-wschodniej. Brak śladów kwater i mogił.
Drzewostan i roślinny:	Przebiśniegi, bluszcz, barwinek.
Najstarszy zachowany element:	Fragment żeliwnego krzyża upamiętniającego gospodarza Augusta Ratzke zmarłego 15.09.1899 r.
Zachowały się.	Brak elementów nagrobnych.

Zmarli w Birkow (Bierkowo)

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
Albreht	Paul	Zmarł na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945
Albreht	Ilsa	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945
Garbe	Auguste	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Granzow	Max	Weteran I wojny światowej. Odznaczony krzyżem żelaznym 2 kl. Zmarł o godz. 02.15 rano w wieku 46 lat.	–.–.—-	16.03.1943
Granzow	Traute	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Granzow	Frieda	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Granzow	Martha	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Granzow	Wilhelm	Zmarł na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Jach	Irmgard	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Loll	Ilsa	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Papenfuβ	Hilda	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Rätzke	Wilhelm	Zmarł na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Rätzke	Lina	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Rätzke	August	Właściciel gospodarstwa rolnego.	16.01.1845	15.09.1899
Rätzke	Else	Zmarła na tyfus.	–.–.—-	–.–.1945/46
Rätzke	Wilhelm	Burmistrz.	–.–.—-	–.08.1945
Vigelahn	Wilfried	Żył 20 lat / zastrzelony przez osadnika.	–.–.—-	–.–.1946
Voβ	Helene	Zmarła latem 1945 r.	–.–.—-	–.–.1945
Voβ	Friedrich	–	–.–.—-	–.12.1945

Mieszkańcy Birkow polegli podczas wojen

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Miejsce śmierci / wiek / uwagi
–	Albrecht	Ernst	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 55.
–	Albrecht	Ernst	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 2.
–	Albrecht	Wilhelm	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Kubl. str. 10.
–	Albrecht	Willi	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 4.
–	Albrecht	Paul	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 12.
–	Albrecht	Walter	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 12.
–	Albrecht	Paul	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 15.
–	Albrecht	Ernst	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Triftstr. 10.
–	Albrecht	Erich	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Schmiedestr. 4.
–	Andre	Fritz	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Schmiedestr. 4.
–	Bahr	Gustav	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 9.
–	Bodesohn	Fritz	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej.
–	Buntz	Paul	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 1.
–	Derwald	Max	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej.
–	Falk	Erich	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 18.
–	Granzow	Friedrich	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 11.
–	Granzow	Werner	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbower 23.
–	Granzow	Erich	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ulrichstr. 9.
–	Granzow	Siegfrid	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ulrichstr. 9.
–	Granzow	Walter	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 44.
–	Neitzel	Walter	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Schmiedestr. 7.
–	Wegner	Reinhold	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 15.
–	Zessin	Kurt	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 17.
–	Zessin	Helmut	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 24.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 398-402.