Kuleszewo – Kulsow

Kuleszewo – wieś sołecka w gminie Kobylnica, obejmująca swoim zasięgiem miejscowość Giełdoń. Wcześniejsze nazwy miejscowości to: Kullesow, Kollezew i Kullitzow. Do końca XIV w. wieś wchodziła w skład majątku rodu Kutzeke, który jako swoich przodków wskazywał znany pomorski ród von Zitzewitzów. W 1393 w dokumentach odnajdujemy wzmiankę o Laurenz’u Koske von Culsow, natomiast w dokumencie datowanym na 13.06.1397 wymieniono Derseke’a Cusseke von Culsow. W roku 1402 ród von Boehn’ów odkupił od księcia pomorskiego Warcisława IV cały majątek Kuleszewo. Kuleszewo stało się zatem najstarszym majątkiem rodowym von Boehn’ów w okręgu słupskim. W XV w. Kuleszewo podzielone było między dwóch właścicieli (A i B). Kuleszewo B w 1678 r. zostało oddane w zastaw przez Hansa Georga von Below w zamian za pożyczkę w wysokości 7000 guldenów. Gerson Christian von Boehn, który był właścicielem Kuleszewa A, wykupił od spadkobierców Feliksa Otto von Below Kuleszewo B, przez co cały majątek ponownie znalazł się w rękach rodu von Boehn.
W 1872 r. majątek rodzinny, którym wówczas zarządzał Aleksander von Boehn został podzielony na czterech synów. Constantin przejął Kuleszewo, Mikołaj otrzymał Zagórki, Jerzy – Łojewo, natomiast Siegfried stał się właścicielem Bukówki. Dnia 01.07.1914 r. Constantin przekazał Kuleszewo swojemu synowi Georgowi (*1886 – †1946), który zarządzał majątkiem do marca 1945 r. Po zamachu na Hitlera z 20.07.1944 r. Georg von Boehn został aresztowany i osadzony na trzy miesiące w areszcie w Słupsku za krytykę ówcześnie panującego systemu. 

Rolnictwo, handel i usługi

W 1938 r. powierzchnia majątku w Kuleszewie wynosiła 882 ha, w tym było: 548 ha gruntów ornych, 100 ha łąk, 72 ha upraw wierzby, 143 ha lasu, 18 ha nieużytków oraz 1 ha powierzchni wodnych. W zabudowaniach folwarcznych znajdowało się: 61 koni, 200 sztuk bydła i 307 sztuk owiec. Oprócz majątku we wsi znajdowało się 29 gospodarstw domowych, w tym:
– 5 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
– 9 o powierzchni od 5 ha do 10 ha,
– 14 o powierzchni od 10 ha do 20 ha,
– 1 o powierzchni powyżej 20 ha.
W 1931 funkcjonowała oberża należąca do Krefta.

Kościół

Według spisu ludności, przeprowadzonego 17 maja 1939 r., we wsi mieszkało 457 osób w 99 gospodarstwach domowych. Wszyscy mieszkańcy Kuleszewa byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Sierakowie Słupskim, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk-Miasto. Miejscowy kościół pochodzi z 1587 r. i został ufundowany przez Georga i Michela von Boehn. Patronem kościoła była rodzina von Boehn, która m.in. ufundowała dwa dzwony w roku 1596 r. i 1632 r., barokowy ołtarz, ambonę i organy z warsztatu Bruder Ludwig w 1871 r. W 1842 r. miała miejsce burza, podczas której została zniszczona wieża kościoła. W kościele znajduje się epitafium kamienne z 1626 r. ufundowane przez kanonika i radcy książęcego Frantza von Boehn upamiętniającego fundatora i jego żonę Annę z domu von Kleist. 

Szkoła

W latach 30 XX w. we wsi istniała dwustopniowa szkoła powszechna, do której uczęszczało 74 dzieci. Ostatnim nauczycielem był Ernst Blaurock.

Ostatnie dni wojny 

Przed wkroczeniem wojsk radzieckich wieś opustoszała. Wycofujące się na wschód oddziały niemieckie wysadziły gorzelnię. Rosjanie zajęli Kuleszewo 7 marca 1945 r. Spalili zabudowania Otto Neumann’a, Franz’a Runow’a i Wutzmann’a. Uciekinierzy powoli wracali do swoich ograbionych domostw. Wielu z nich po powrocie zostało zabitych lub wywiezionych w głąb Związku Radzieckiego. 11 marca 1945 r. żona właściciela majątku, Ilse von Boehn była napastowana przez pijanego radzieckiego żołnierza, który zastrzelił ją przy próbie ucieczki. Georg von Boehn pochował żonę nocą w parku i ukrył się w lesie. Później znalazł schronienie w pobliskiej leśniczówce. Po kilku miesiącach powrócił do Kuleszewa i współpracował z Rosjanami przy organizowaniu nowej administracji. Jego działalność zapobiegła większym cierpieniom ludności niemieckiej. 10 maja 1946 r. Georg von Boehn został aresztowany i do czerwca 1946 r. był więziony w Słupsku. Otrzymał zakaz powrotu do Kuleszewa i został zmuszony do pracy w Słupsku. Zmarł 4 października 1946 r. na dyfteryt. Jego poddani złożyli się na trumnę oraz wóz (2500 zł) i mimo zakazu polskiej administracji pochowali swojego Pana na rodzinnym cmentarzu w Kuleszewie. Również w pamięci pierwszych osadników polskich Georg von Boehn pozostał „Panem”. Pierwszym kierownikiem dawnego majątku został były woźnica dworski Otto Dally. Wszyscy zatrudnieni w folwarku otrzymali zgodę na przesiedlenie dopiero w 1956 r. Straty wojenne wśród ludności cywilnej Kuleszewa wynosiły: 24 zabitych, 54 zaginionych i 16 poległych w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarze 

Cmentarz przykościelny

Data założenia:	Brak danych.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia w Sierakowie Słupskim.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	Centrum wsi, teren wokół kościoła ufundowanego w 1587 r. przez Georga i Michela von Boehn.
Współrzędne geograficzne:	N 54.353697 E 16.968140
Układ przestrzenny:	Cmentarz wokół kościoła wiejskiego. Teren posadowiony na planie nieregularnego wieloboku rozciągającego się na linii północ – południe. Granicę cmentarza i terenu przykościelnego tworzy granitowy mur oporowy z wejściem od strony południowej. Pierwotnie wokół terenu pochówkowego znajdowały się również drzewa dębowe. Nie zachował się układ grobów. W południowo-wschodniej części terenu przykościelnego znajduje się cokół wybudowany z ociosanych, granitowych kamieni, na którym znajduje się figura Matki Bożej. Jest to pozostałość pomnika upamiętniającego mieszkańców wsi poległych podczas I wojnie światowej.
Drzewostan i roślinność:	Drzewostan: dąb.
Najstarszy zachowany element:	Brak.
Zachowały się:	fragment pomnika upamiętniającego mieszkańców wsi poległych podczas I wojny światowej, filary bramy wejściowej na teren przykościelny, mur oporowy z kamieni polnych wytyczający granicę terenu przykościelnego.
Uwagi:	Wewnątrz kościoła została umieszczona płyta nagrobna, ufundowana przez Franza von Boehn dla siebie i swojej małżonki Anny, zmarłej w 1626 r. Na nagrobku z piaskowca zostały ukazane (w charakterystycznych strojach dla ówczesnej epoki) postacie kanonika kołobrzeskiego, członka Rady Książęcej Franza von Boehn i jego żony Anny z domu von Kleist.

Cmentarz 1

Data założenia:	Brak danych.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia w Sierakowie Słupskim.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	Na zachód od wsi, przy rozgałęzieniu drogi do Słonowic.
Współrzędne geograficzne:	N 54°21’288” E 16°57’561”
Powierzchnia:	± 130m2
Układ przestrznny:	Cmentarz posadowiony na płaskim terenie, na planie nieregularnego wieloboku. Brama cmentarna znajdowała się od strony zachodniej. Nie zachował się układ kwater i grobów.
Drzewostan i roślinność:	Bluszcz.
Najstarszy zachowany element:	Brak.
Zachowały się:	Fragmenty bramy cmentarnej wykonanej z czerwonej cegły wyprodukowanej w Sławnie.  fragmenty z rozbitych nagrobków.

Cmentarz 2

Data założenia:	Brak dokładnych danych. Istniał już w II połowie XIX w.
Wynanie / parafia:	Ewangelicki /  parafia w Sierakowie Słupskim.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	Około 2 km od wsi w kierunku południowym
Współrzędne geograficzne:	N 54°20’555” E 16°57’991”
Powierzchnia:	± 3000m2
Układ przestrzenny:	Położony na płaskim terenie, na planie prostokąta, na linii północny-wschód – południowy-zachód. Wejście na teren pochówkowy znajdowało sie od strony wschodniej. Zmarłych chowano twarzą w kierunku wschodnim. Granicę cmentarza wytyczają drzewa dębowe oraz w części północno-wschodniej kamienie polne i wal ziemny od strony południowo-wschodniej.
Drzewostan i roślinność:	Drzewa: dąb. / roślinność: bluszcz, paproć.
Najstarszy zachowany element:	Betonowy nagrobek upamiętniający Clare Schlottke zmarłą 8 maja 1883 r.
Zachowały się:	174 granitowe podstawy pod żeliwne krzyże,  2 betonowe krzyże (dziecięce), 2 betonowe krzyże (duże), 1 fragment krzyża betonowego (dużego), 8 nagrobków pionowych bez tablic inskrypcyjnych, 1 nagrobek (pionowy) z inskrypcją wklęsłą, 1 nagrobek z XIX w. (poziomy) z inskrypcją wklęsłą, 6 nagrobków w kształcie pnia drzewa bez tablic inskrypcyjnych, 2 tumby, 8 betonowych obrysów mogił, 36 fragmentów z rozbitych nagrobków.
Uwagi:	Od strony południowo-wschodniej starego cmentarza został założony nowy teren pochówkowy, na którym są chowani obecni mieszkańcy parafii. Terenem tym zarządza firma pogrzebowa „Kalla” ze Słupska.

 Pochowani na cmentarzach ewangelickich w Kuleszewie

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
von Boehn	Frantz	Kanonik kołobrzeski, członek rady książęcej.	–.–.—-	–.–.16–
von Boehn geb. v. Kleis	Anna	Żona Frantz′a Boehn.	–.–.—-	–.–.1626
von Boehn	Georg	Zmarł na dyfteryt.	–.–.—-	04.10.1946
von Boehn	Ilse	Zastrzelona przez żołnierza radzieckiego.	–.–.1888	11.03.1945
Brockhausen	Erika	–	22.05.1926	11.01.1949
Hoffmann	Klaus	–	30.01.1942	30.06.1946
Krause geb. Pess	Marie	–	03.07.1882	16.05.1939
Krüger	Käthe	–	10.02.1918	09.05.1934
Manske	Hermann	–	–.–.—-	–.–.1946
Reinke geb. Rost	Helene	Zmarła o godz. 01.45.	–.–.—-	26.03.1943
Schlottke	Clara	–	21.03.1878	08.05.1883
Topel	Emma	–	–.–.—-	–.–.1946
Winkcl	Ingrid	–	24.01.1939	25.05.1939

Mieszkańcy Kulsow (Kuleszewo) polegli w wojnach

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Miejsce śmierci / wiek / uwagi
–	Noffz	Günther	18.09.1920	02.08.1941	Lat 21.
–	Pett	Siegfried	29.03.1911	13.08.1941	Lat 30.
Gefreiter	Reimer	Franz	07.06.1911	04.12.1941	Lat 30 / 20 Panzer Grenadier Division – 9 JR.76.
–	Knuth	Siegfried	10.04.1919	17.12.1941	Lat 22.
–	Durdel	Paul	01.05.1904	24.12.1942	Lat 38.
–	Loll	Otto	28.10.1907	24.12.1942	Lat 35.
–	Wockenfuss	Richard	24.09.1912	01.01.1943	Lat 31.
–	Bauske	Erich	17.02.1900	22.02.1943	Lat 43.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 668-673.
2. Kreisblatt des Landkreises Stolp, 19 Januar 1910, No. 3 (w:) http://www.bibliotekacyfrowa. eu/dlibra/doccontent?id=270&dirids=1.
3. http://epigrafika.slupsk.pl/kuleszewo-p-slupsk-epitafium-malzonkow-von-boen.