Skarszów Dolny – Scharsow

Skarszów Górny – Hohen Scharsow

Skarszów Dolny – wieś sołecka w gminie Dębnica Kaszubska. Według spisu ludności z 17 maja 1939 r. miejscowość liczyła 271 osób w 57 gospodarstwach domowych. Wieś była lennem rodziny von Wobeser. W 1725 r. Oswald von Wobeser sprzedał ją Felixowi Ottonowi von Below, a około 1750 r. przeszła ona w ręce Matthiasa Friedricha von Boehn. Po 90 latach posiadania rodzina von Boehn sprzedała wieś w 1840 r. Aleksandrowi Ryne. Siedem lat później majątek przechodzi na własność Gustawa Meissnera, który 1850 r. sprzedał kilkaset morgów ziemi i młyn wodny słupskiemu kupcowi Eduardowi Meyer. Nowy właściciel przebudował młyn na zakład produkujący młotki. W trzecim pokoleniu należał on do Waltera Meyer, który prowadził firmę do końca swojego życia, tj. do 8 marca 1945 r. Po sprzedaży młyna wodnego Gustaw Meissner przeniósł dwór o ok. 2,5 km na północ, a stare budynki dworskie w Scharsow (obecnie Skarszów Dolny) zostały zburzone. Nowy majątek otrzymał nazwę Hohen Scharsow (Skarszów Górny). Po 1872 r. w Scharsow (Skarszów Dolny) powstały szlifiernia drewna i fabryka papy należące do Oskara Meisnera, które spłonęły w 1894 r. i nie zostały nigdy odbudowane. W 1880 r. również Skarszów Górny padł ofiarą wielkiego pożaru. Spłonęły wówczas: dwór, część zabudowań gospodarczych prawie z całym bydłem. Te straty oraz namiętność do gier hazardowych doprowadziły Paula Meissnera do ruiny. W 1882 r. Skarszów Górny przechodzi na własność Wilhelma Zielke. Po jego śmierci w 1894 r. majątkiem zarządzała jego żona do czasu, aż ich syn Karl Ludwig Zielke ukończył 21 lat i przejął zarządzanie.

Rolnictwo i rzemiosło

W 1938 r. powierzchnia majątku w Skarszowie Górnym wynosiła 1056 ha. Poza majątkiem we wsi były trzy gospodarstwa rolne. Funkcjonował tutaj sklep wielobranżowy L. Refke oraz zakład produkcji młotków żelaznych Waltera Meyera.

 Szkoła 

W 1932 r. we wsi funkcjonowała jednostopniowa szkoła powszechna z jednym nauczycielem, którym jednym z ostatnich był Richard Koschnick Mieszkańcy obu wsi byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii św. Piotra w Stolp (Słupsk), a następnie do parafii w Rathsdamnitz (Dębnica Kaszubska), a tym samym do okręgu kościelnego Stolp – Altstadt (Słupsk – Stare Miasto).

Ostatnie miesiące wojny

Już od pierwszych dni 1945 r. ludność wsi przygotowywała się do ewakuacji. 6 marca 1945 r. mieszkańcy wsi otrzymali rozkaz do opuszczenia swoich domostw i kierowania się w kierunku Zatoki Gdańskiej. Tylko 10 osób pozostało na miejscu. Pozostali skierowali się w kierunku Gdańska przez Dębnicę Kaszubską, Dobieszewo, Podkomorzyce, Czarną Dąbrówkę w kierunku Łebuni. Tylko trzynastu osobom udało się przedostać do Gdańska skąd przez Morze Bałtyckie dotarło do Schleswig-Holsteinu. Pozostali zostali otoczeni przez Rosjan i skierowani z powrotem do Skarszewa. Wg świadków 8 mężczyzn zostało wyciągniętych z kolumny, z których 2 zastrzelono na miejscu. Po pozostałych ślad zaginął. Skarszów Dolny i Skarszów Górny zostały zajęte przez wojska radzieckie 8 marca 1945 r. Rosjanie zniszczyli we wsi młyn i zakład produkcji młotków, zabijając również jego właściciela Waltera Meyera. W trakcie zajmowania wsi przez Rosjan właściciel majątku przebywał w Słupsku, co zapewne uratowało mu życie. Po zakończeniu wojny osiedlił się on w miejscowości Ohr w Dolnej Saksonii (Niemcy). W dniach od 19 do 28 kwietnia 1945 r. we wsi była zakwaterowana kompania żołnierzy radzieckich. Opuszczający wieś żołnierze zarekwirowali bydło. Po żniwach, Rosjanie wywieźli również zebrane zboże. Jeszcze tego samego roku rozpoczęły się przesiedlenia niemieckiej ludności za Odrę i napływ polskich osadników. W Skarszewie Górnym powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne, w którym okoliczna ludność znalazła zatrudnienie. Dnia 1 października 1992 r. PGR został rozwiązany.
Straty wojenne wśród ludności cywilnej Scharsow (Skarszów Dolny i Górny) wynosiły 8 zabitych i 27 zaginionych. W szeregach armii niemieckiej poległo 7 mieszkańców tej miejscowości.

Cmentarz

Data założenia:	Brak danych. Jest oznaczony na mapie z 1935 r.
Położenie:	Znajduje się na północno-zachodnim skraju wsi, na niewielkim wzniesieniu terenu po prawej stronie traktu prowadzącego do Skarszowa Górnego.
Współrzędne geograficzne:	N 54°22’006” E 17°07’081”
Powierzchnia:	3100 m2
układ przestrzenny:	Cmentarz posadowiony na planie prostokąta na linii północny-zachód – południowy-wschód. Granice są słabo czytelne. Wyraźna granica występuje od strony zachodniej, którą tworzy podwyższenie terenu i nasadzenie drzew. Brak śladów mogił. Zachował się jeden kamienny obrys mogiły posadowiony na linii wschód-zachód.
Roślinność:	Barwinek pospolity (Vinca minor).
Najstarszy zachowany element nagrobny:	Poprzeczne ramię żeliwnego ażurowego krzyża z porcelanową tabliczką inskrypcyjną od frontu krzyża, upamiętniającego Elfriede  Pomerening zmarłej 14.09.1907 r.
Zachowały się:	1 fragment krzyża ażurowego, żeliwnego z porcelanową tabliczką inskrypcyjną, 1 krzyż żeliwny bez podstawy, 2 fragmenty z rozbitych nagrobków, 1 granitowy obrys mogiły.

Pochowani na dawnym cmentarzu ewangelickim

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
Gartzlass	Wilhelm	Właściciel gospodarstwa.	01.11.1859	21.05.1932
Meyer	Walter	Zastrzelony przez Rosjan.	–.–.—-	08.03.1945
Pomerening	Elfrieda	–	06.09.1907	14.09.1907

 Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 855-858.