Dobieszewo – Groβ Dübsow

Dobieszewo – wieś sołecka w gminie Dębnica Kaszubska. Przed wojną mieszkało w niej 308 osób, w 83 gospodarstwach domowych (dane z 17 maja 1939 r.)¹. W 1485 r. pojawiły się wzmianki o Groten Dubbesaw i Lütken Dubbesaw. W XV w. wsie należały do rodziny von Zitzewitz. Założycielem dobieszewskiej linii Zitzewitzów był Stephan z Dübsow, zmarły w 1460 r. Po 1635 r. Groß Dübsow (Dobieszewo) przejął szwedzki pułkownik Paul von Gottberg i prawie przez 300 lat pozostawało ono w rękach tej rodziny. W 1908 r. Wilhelm von Zitzewitz kupił od rodziny von Gottberg Groß Dübsow (Dobieszewo) i Klein Dübsow (Dobieszewko). Po jego śmierci w 1927 r. majątkiem zarządzała jego żona Henriette, która zmarła 12 grudnia 1945 r. w czasie epidemii dyfterytu. Została ona pochowana w Borzęcinie.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1938 r. oprócz majątku w Groß Dübsow (o powierzchni 436 ha, należącego do rodziny von Zitzewitz) było 37 gospodarstw rolnych od 0,5 ha do ponad 20 ha. Trzy z nich przekraczały powierzchnię 20 ha ziemi. Karl Krüger posiadał 26 ha. Dobra kościelne wynosiły 27 ha. Na przełomie 1941/42 działały tutaj: Wiejska Kasa Oszczędnościowo-Pożyczkowa EGmbH, Spółdzielnia Mleczarska EGmbh, piekarnia Eduarda Schramma, oberża Karla Krügera, dwa sklepy towarów kolonialnych Konrada Buhrowa i E. Schramma. Wieś miała również: rzeźnika Willyego Bergmanna, siodlarza Joh. Hischke, kowala Fr. Hübnera, krawców M. Genz i Hch. Mielke, szewca Karla Wenzlaff, stolarzy – Hugo i Paul Noffz.

Kościół

Tutejsi mieszkańcy byli w większości wyznania ewangelickiego. Tylko jedna osoba deklarowała katolicyzm (1925 r.). Do parafii w Groß Dübsow (Dobieszewo) należało 8 miejscowości m.in. Borzęcino, Dobra, Domaradz, Podole Małe, Jamrzyno, Krzynia bez kolonii Henriettenthal. Do 1584 r. należała do niej również miejscowość Rathsdamnitz (Dębnica Kaszubska). W 1940 r. parafia w Groß Dübsow liczyła 3200 wyznawców i należała do okręgu kościelnego Stolp – Altstadt (Słupsk – Stare Miasto). Wcześniej była filią parafii w Groß Garden (Gardnie Wielkiej). Ostatnim pastorem kościoła w Dobieszewie był Gotthold Lutschewitz (1933-1945).

Szkoła

W 1932 r. we wsi była czterostopniowa szkoła powszechna z czterema klasami. Uczęszczali do niej uczniowie z gminy Bornzin (Borzęcino), m.in. z Klein Dübsow (Dobieszewko) i Klein Podel (Podole Małe). Nauczycielami szkoły byli: Robert Lemke, Walter Schmidt i Lauer.

Ostatnie dni wojny

7 marca 1945 r. ludność Dobieszewa otrzymała rozkaz ewakuacji w kierunku Lauenburga (Lębork). Koluma ewakuacyjna składała się z 6 samochodów, na których miejsce znalazło 40 dorosłych i 30 dzieci. 9 marca kolumna uciekinierów została dogoniona przez Rosjan w Pobłociu. Ograbieni z podręcznego dobytku, zostali zawróceni do miejsca zamieszkania. Po powrocie do wsi, zastali oni swoje domy splądrowane. Rodzina von Zitzewitz znalazła schronienie w domu swojego ogrodnika. 24 marca 1945 r. zmarła Blanka von Zitzewitz.
Straty wojenne wśród ludności cywilnej Groß Dübsow (Dobieszewo) wynosiły 9 zabitych i 17 zaginionych. W szeregach armii niemieckiej poległo 23 mieszkańców tej miejscowości.

Cmentarze

Najstarszy cmentarz w Dobieszewie znajdował się wokół dawnego kościoła ewangelickiego, a obecnie katolickiego (pod wezwaniem św. Stanisława). Do dzisiaj zachowały się granitowe elementy nagrobne, które zostały złożone przy południowo-wschodniej ścianie kościoła. Wg Rudolfa Hadrowa teren cmentarza (wraz z kościołem w centralnym punkcie) otoczony był ogrodzeniem z drewnianych żerdzi. W trakcie budowy parkingu przykościelnego, z lewej strony bramy prowadzącej do kościoła, zniszczeniu uległo kilka grobów. Nowy cmentarz został założony w XIX w., na południowym skraju wsi. Do obecnych czasów zachowało się niewiele elementów nagrobnych. Są w śród nich: granitowy nagrobek na mogile Kurta Tomma, który jako jedyny stoi na pierwotnym miejscu (foto_1395). Przełamany w połowie kamienny krzyż jest oparty o tablicę inskrypcyjną. Zachowało się również 11 żeliwnych krzyży, z których 4 to ułamane fragmenty. Wszystkie żeliwne elementy nie znajdują się w pierwotnym miejscu posadowienia. W trakcie prac porządkowych osadzono je we wschodniej części cmentarza. Od 2001 r. teren cmentarza jest pod zarządem słupskiej firmy pogrzebowej „Kalla”. Oprócz miejsc pochówkowych mieszkańców tej miejscowości, po zachodniej stronie wsi, po lewej stronie drogi do Dobieszewka znajdował się niewielki cmentarz właścicieli ziemskich. Po ostatniej wojnie grobowiec rodzinny został splądrowany i zniszczony. Nie zachowały się żadne ślady po dawnym miejscu pochówkowym. Droga prowadząca do tego miejsca oraz teren cmentarza zostały zaorane pod uprawę rolną.

Pochowani na cmentarzach w Dobieszewie

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
Bergmann	Wilhelm	Dożywotnik.	17.08.1843	04.06.1907
Bergmann	Heinrich Theodor	–	27.06.1838	27.11.1878
Bergmann geb. Bauske	Auguste	Dożywotnik / 81 lat / żona Fritza Bergmann′a.	–.–.—-	05.05.1943
Bergmann geb. Tomm	Adeline	Dożywotnik.	31.08.1848	13.09.1928
Gast geb. Gewitzke	Gast geb. Gewitzke	–	03.11.1818	04.01.1891
Heuer	Heuer	Rentier.	07.06.1810	05.09.1880
Jenz	Karl	–	23.12.1844	03.01.1900
Krüger	Wilhelm Heinrich Franz	–	12.01.1883	04.05.1888
Letzke	Mar	–	09.06.1886	05.12.1896
Letzke	Frieda	–	21.01.1898	14.07.1898
Rifs	Carl	Właściciel gospodarstwa.	17.10.1832	16.10.1884
Schröder	Karl	Cieśla	22.04.1834	25.02.1913
Tomm	Karl	–	08.08.1891	15.12.1929

Mieszkańcy Groß Dübsow [Dobieszewo] polegli w wojnach

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Miejsce śmierci / wiek / uwagi
Kanonier	Durdel	August Bernhard	–.–.—-	–.–.1866	Zaginął w bitwie pod Königrätz podczas wojny austriacko-pruskiej.
Obergefreiter	Gaehn	Rudolf	–.–.—-	–.–.1943	Front wschodni / 20 lat / Panzer-Grenadier Reg. / Mszę za poległego odprawiono 21.02.1943 r. w Dobieszewie / odznaczony KZ 2 kl. 3

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss.505-511.
2. Die Grenz-Zeitung nr 43/44 z 13.02.1943 r., str. 4.
3. Die Grenz-Zeitung nr 123 z 06.05.1943 r., str. 4.