Wolinia – Wollin

Wolinia – wieś sołecka w gminie Główczyce. Do połowy XVI w. wieś wchodziła w skład majątku rodziny von Puttkamer. Następnie została podzielona na oddzielne części. W 1590 r. we wsi było 6 dzierżawców. Na początku XVIII w. majątek ponownie scalił Georg Dietrich von Puttkamer, który do 1715 r. wykupił wszystkie należące wcześniej do rodziny części. Jego syn – Georg Dietrich przejął i powiększył rodzinny majątek o nowe wsie, które w spadku przeszły następnie na jego synów. Wolinie otrzymał jego najmłodszy syn. W roku 1878 r. posiadłość rodowa linii wolińskiej została utracona przez Gustawa von Puttkamera, który został oszukany przez handlarza wełny z Lęborka. Nieuczciwy handlarz Stein został aresztowany i osadzony w słupskim więzieniu. Podczas nieudanej ucieczki popełnił on samobójstwo. Posiadłość w Wolini nie wróciła już do rąk rodziny von Puttkamer. Przeszła ona na własność Philippa von Braunschweig, który zmarł w 1882 r. Jego syn Leo i jego imiennik wnuk Leo (+ 1928 r.) przejęli kolejno majątek w Wolini. Ostatnim przedstawicielem tej rodziny był od 1928 r. (IV pokolenie) Philipp von Braunschweig.

Rolnictwo

W 1938 r. majątek w Wolinii wynosił 950 ha, w tym było: 435 ha gruntów ornych, 77 ha łąk, 38 ha pastwisk, 195 ha lasów i 205 ha nieużytków. Poza majątkiem były 24 gospodarstwa rolne, w tym:
– 3 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
– 4 o powierzchni od 5 ha do 10 ha,
– 9 o powierzchni od 10 ha do 20 ha,
– 8 o powierzchni powyżej 20 ha.
Największe gospodarstwa posiadali: Ernst Paeth – 36 ha, Albert Kroß – 35 ha, Leopold Segler – 32,5 ha, Paul Czech – 32 ha i Karl Kroß – 32 ha. W latach 1941/42 działały we wsi: sklep Gertrudy Wyck oraz oberża Fritza Gronau. Miał tu również swój zakład krawiecki Karl Panzer.

Kościół

Wszyscy mieszkańcy wsi byli wyznania ewangelickiego. W XVIII wieku wieś należała do parafii w Stowięcinie, a następnie do parafii w Cecenowie, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto. Około 1800 r. już tylko nieliczni mieszkańcy mówili tu po kaszubsku.

Szkoła

Pierwsze informacje o istnieniu szkoły w Wolinii pochodzą z 1717 r. i wymieniają pierwszego nauczyciela o nazwisku Lückenau. W 1932 r. była tu 3-stopniowa szkoła z dwoma nauczycielami. Jednymi z ostatnich nauczycieli byli: Hans Dassow i Karl Knop.

Ostatnie dni wojny

W marcu 1945 r. wieś była przepełniona uchodźcami. 7 marca 1945 r. w Wolini pojawiły się oddziały SS, które o świcie następnego dnia ruszyły na wschód. Rozkaz do ewakuacji mieszkańcy otrzymali dopiero 9 marca, kilka godzin przed wkroczeniem do wsi Rosjan. Tylko trzynastu osobom udało się dotrzeć do Gdyni, a trzem przedostać statkiem do Danii. Po zakończeniu wojny większość mieszkańców wyjechała za Odrę. W 1953 r. w Wolini przebywały 23 rodziny niemieckie, ale tylko 6 z samej Wolini. Z biegiem lat pozostała ludność narodowości niemieckiej zasymilowała się z napływową ludnością polską. Kilka osób jeszcze w latach 70 XX w. wyjechało do Niemiec w trakcie akcji „łączenia rodzin”.

Cmentarze

Cmentarz we Wolini

Data założenia:	XIX w. Brak dokładnych danych.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia w Cecenowie.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	Około 2 km na południe z centrum wsi.
Współrzędne geograficzne:	N 54°36’178” E 17°31’857”
Powierzchnia:	± 5500m2
Układ przestrzenny:	Teren cmentarza posadowiony na płaskim terenie. Wejście na teren pochówkowy znajduje się od strony wschodniej i jest oznaczone dwoma granitowymi głazami z rytem krzyża na froncie. Zachodnia granica terenu przylega do traktu leśnego. Zmarłych chowano twarzą w kierunku wschodnim. Zachował się szczątkowy układ kwater. Najstarsze pochówki miały miejsce w części zachodniej i południowo-zachodniej cmentarza. Były to groby ziemne z żeliwnymi krzyżami. Ostatnie pochówki znajdują się w części południowo-wschodniej terenu. W części centralnej znajduje się najstarszy zachowany nagrobek (1869) upamiętniający H. Wuske. Trudno ustalić czy jest to jego pierwotne miejsce posadowienia, gdyż jest to jedyny zachowany nagrobek skierowany frontem w kierunku północnym.
Drzewostan i roślinność:	Roślinność: barwinek, niezapominajka,
Najstarszy zachowany element:	Granitowy nagrobek upamiętniający H. Wuske zmarłego w 1869 r.
Zachowały się:	25 granitowych podstaw pod żeliwne krzyże, 1 fragment żeliwnego krzyża upamiętniający Henriette Karweictz zmarłej 2 lipca 1912 r., 3 krzyże wykonane z drewna, 8 fragmentów krzyży drewnianych, 2 nagrobki betonowe bez tablic inskrypcyjnych, 32 fragmenty rozbitych nagrobków, 7 granitowych nagrobków, 1 nagrobek z lastriko z lat 70 XX w., 1 kamienny krzyż bez tablicy inskrypcyjnej, 3 kamienne krzyże, 1 uszkodzony nagrobek, 4 nagrobki kompletne, kamienie polne tworzące granicę cmentarza od strony wschodniej.
Uwagi:	Cmentarz zamknięto w latach 60 XX w. Jednak ostatni pochówek miał miejsce we wrześniu 1976 r. Pochowano wówczas Annę Schröder zmarłą 12.09.1976 r.

Cmentarz właścicieli ziemskich

Data założenia:	Brak danych.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia w Cecenowie.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	W części południowo-wschodniej parku dworskiego.
Współrzędne geograficzne:	N 54°36’634” E 17°32’578”
Powierzchnia:	Brak danych.
Układ przestrzenny:	Cmentarz położony na płaskim terenie. Do terenu pochówkowego prowadziła aleja lip. Grobowiec rodziny von Puttkamer został zniszczony. Cały teren cmentarza został ogołocony z elementów nagrobnych. Obok grobowca znajdowała się mogiła dziecięca otoczona metalowym ogrodzeniem.
Drzewostan i roślinność:	Teren porośnięty chwastami.
Najstarszy zachowany element:	Brak.
Zachowały się:	betonowe fragmenty pochodzące z elementów nagrobnych.

Pochowani na cmentarzu ewangelickim w Wolini

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
von Braunschweig	Leo	–	–.–.—-	–.–.1895
von Braunschweig	Jurgen	–	–.–.—-	–.–.1911
von Braunschweig	Marie Cecilie	–	–.–.—-	–.–.1912
von Braunschweig	Friedrich	–	–.–.—-	–.–.1916
von Braunschweig	Leo	–	–.–.—-	–.–.1928
von Braunschweig	Katharina	–	–.–.—-	–.–.1934
von Braunschweig	Magdalena	–	–.–.—-	–.–.1942
Dieball geb. Korn	Irene	–	17.02.1909	06.06.1933
Jannusch	Gustaw	Mąż Emy z dm. Swantusch.	31.10.1877	04.07.1945
Jannusch geb. Swantusch	Ema	Żona Gustawa Jannusch.	11.12.1882	18.05.19-8
Karweictz	Henriette	–	06.01.1856	02.06.1912
Kolander	Karl	–	05.06.1869	Brak daty
Kolander geb. Sülz	Amanda	–	15.11.1865	15.05.1946
Kross	Albert	Mąż Marie z dm. Klatt.	16.02.1849	30.05.1943
Kross geb. Klatt	Marie	Żona Alberta Kross.	03.03.1862	20.08.1945
Lemm geb. Meyer	Berta	–	27.09.1862	29.04.1937
Schröder geb. Pioch	Anna	–	10.01.1907	12.09.1976
Schröder	Kurt	–	02.03.1929	23.04.1956
Schröder	Karl	Leśniczy.	12.01.1867	14.03.1937
Schröder	Ludwig	–	08.03.1854	11.03.1941
Schröder geb. Gebrmann	Augustine	–	27.06.1856	28.01.1935
Schwartz	Piotr	–	02.01.1884	05.05.1952
Schwartz geb. Schmidt	Wanda	–	04.11.1893	22.11.1953
Sielczyńska	Anna	–	27.05.1885	13.03.1945
Streich geb. Kolander	Minna	–	13.09.1901	23.10.1945
Wendt	Franz	–	02.10.1872	13.05.1938
Witt geb. Tozke	Marie	–	02.07.1891	04.11.1945
Wuske	H.	–	–.–.1807	–.–.1869

Zmarli w Wolinii

Nazwisko	Imię	Uwagi / status	Data urodzenia	Data śmierci
von Puttkamera	Fabian Gottlieb	Stracił życie podczas pojedynku.	–.–.—-	03.05.1684
von Puttkamer geb. von Polenz	Helen	Żona Fabiana Gottlieba v. Puttkamer.	–.–.—-	–.–.1690
von Puttkamer	Georg Dietrich	W latach 1706-1741 służył w polskim wojsku. Służbę zakończył w stopniu generała.	02.02.1681	15.09.1754

Mieszkańcy Wollin (Wolinia) polegli w wojnach

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Wiek / miejsce śmierci / uwagi
–	Wenzlaff	Otto	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej.
–	Czech	Georg	–.–.—-	–.–.1945	Poległ w Budapeszcie.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 1030-1034.