Stara Dąbrowa – Alt Damerow
Stara Dąbrowa – wieś w gminie Damnica. W czasach pruskich była ona jedną z 18 wsi królewskich, podlegającą pod urząd w Słupsku (Stolp). Według Brüggemann’a w roku 1784 w Starej Dąbrowie mieszkało dziesięciu chłopów, zwierzchnik wiejskiej społeczności, który jednocześnie pełnił funkcję królewskiego strażnika leśnego, czterech wolnych gospodarzy – osadników na folwarku, dwóch chłopów małorolnych – łącznie istniało tam trzynaście ognisk domowych.
Rolnictwo i działalność gospodarcza
W 1939 r. w Starej Dąbrowie były 63 gospodarstwa rolne, w tym:
– 44 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
– 4 o powierzchni od 5 do 10 ha,
– 13 o powierzchni od 10 do 20 ha,
– 2 o powierzchni powyżej 20 ha.
Przemysł i rzemiosło były tu słabo rozwinięte. Według księgi adresowej Rzeszy w latach 1941/42 we wsi funkcjonowała Kasa Oszczędnościowo-Pożyczkowa oraz karczma Karla Birr. Znajdowały się tutaj piekarnia i sklep kolonialny należące do Otto Lorbass′a (Lehrbass). Swoją działalność prowadzili tu również: kowal Willi Heratsh, szewcy Paul Hingst i Albert Nitz, kołodziej Albert Kristkeitz oraz rzeźnicy Paul Daske i Werner Daske. We wsi mieszkała również akuszerka – Anna Heratsch.
Kościół
Mieszkańcy wsi byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Zagórzycy, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto (Stolp-Altstadt). Ze względu na dużą odległość do kościoła w Zagórzycy (około 6 km) msze dla starszych mieszkańców odprawiano w miejscowej szkole. Często było to tylko czytanie pisma świętego przez nauczyciela.
Szkoła
W Starej Dąbrowie funkcjonowała dwustopniowa szkoła powszechna (1932) z dwoma nauczycielami. Do szkoły uczęszczało wówczas 72 uczniów. Nauczycielami byli: Buhrke, Thonis, Strelow oraz Erich Vangerow.
Ostatnie dni wojny
W pierwszych dniach marca 1945 r. Stara Dąbrowa była zapełniona uchodźcami z Prus Wschodnich i Prus Zachodnich. Sami mieszkańcy również byli przygotowani do ewakuacji, lecz nie było nikogo, kto mógłby wydać rozkaz do opuszczenia miejscowości. 8 marca radzieckie kolumny pancerne zajęły wieś, po drodze rozjeżdżając wielokilometrowe tabory uciekinierów. Kilka zagród w Starej Dąbrowie zostało ostrzelanych z czołgów. Piekarz Otto Lorbass (Lehrbass) z obawy przed Rosjanami wraz z żoną, synową i jej córką, a także innymi mieszkańcami wsi (łącznie 12 osób) odebrało sobie życie w ostatnim gospodarstwie od stron Łebienia. Rosjanie pozostali w Starej Dąbrowie do końca 1945 r. Po przejęciu wsi przez Polaków nastąpiły deportacje jej niemieckich mieszkańców za Odrę. Podczas II wojny światowej zginęło: 32 mieszkańców, 34 zaginęło, a 25 poległo w szeregach armii niemieckiej.
Cmentarze
Cmentarz nr 1
| Data założenia: | Brak danych. Występuje na mapie z 1935 r. |
| Położenie: | 485 m na północny-zachód od wsi. Po prawej stronie leśnego traktu do Zagórzyczki. |
| Współrzędne geograficzne: | N 54.461373⁰ E 17,290633⁰ |
| Powierzchnia: | 1976 m2 (szerość 38,00 m x długość 52,00 m). |
| Układ przestrzenny: | Posadowiony na planie prostokąta, na linii północny-wschód – południowy-zachód. Granice cmentarza wytyczają drzewa dębowe i wał ziemny. Nie zachował się układ kwater i grobów. Brak elementów nagrobnych. Teren nie różni się niczym od pozostałej części lasu. |
| Zachowały się: | wał ziemny wytyczający granicę cmentarza, drzewa dębowe wytyczające granicę cmentarza, w południowo-wschodnim narożniku cmentarza granitowy głaz, 1 granitowa podstawa z fragmentem żeliwnego krzyża. |
Cmentarz nr 2
| Data założenia: | Brak danych. Występuje na mapie z 1935 r. |
| Położenie: | Na północny-zachód od wsi, po lewej stronie traktu do Zagórzyczki. Około 90 m na północny – wschód od cmentarza nr 1. |
| Współrzędne geograficzne: | N 54.462633⁰ E 17,291781⁰ |
| Powierzchnia: | Powyżej 1400 m2 . |
| Układ przestrzenny: | Posadowiony na wzniesieniu terenu, na planie prostokąta, na linii północny-zachód – południowy-wschód. Granice cmentarza nieczytelne. Groby położone na linii wschód – zachód. Nie zachował się układ kwater i alei. W części północnej cmentarza znajdowała się kwatera dziecięca, na co wskazują zachowane elementy nagrobne. Teren porośnięty poszyciem leśnym. |
| Roślinność: | Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.). |
| Zachowały się: | 1 krzyż betonowy, 2 krzyże ażurowe bez porcelanowych tabliczek inskrypcyjnych, 1 betonowy nagrobek dziecięcy bez owalnej porcelanowej tabliczki inskrypcyjnej, 10 podstaw pod żeliwne krzyże, 8 betonowych obrysów mogił dziecięcych, 1 betonowy obrys mogiły – duży podwójny, 11 elementów z rozbitych nagrobków. |
Pochowani na cmentarzach w Starej Dąbrowie
| Nazwisko | Imię | Tytuł / oznaczenie | Data urodzenia | Data śmierci |
| Daske | – | Kobieta. | –.–.—- | –.–.1945 |
| Dehn | Artur | Pochowany na cmentarzu nr 2. | 03.04.1915 | 09.06.1939 |
| Lehrbass | Otto | Właściciel piekarni i sklepu kolonialnego. Popełnił samobójstwo. | 03.06.1886 | 08.03.1945 i |
| Lehrbass geb. Sawusch | Martha | Pierwsza żona Otto Lehrbass′a. | 03.04.1915 | 2/3.10.1931 i |
Mieszkańcy Alt Damerow (Stara Dąbrowa) polegli podczas wojen i zmarli z odniesionych ran
| Stopień | Nazwisko | Imię | Data urodzenia | Data śmierci | Miejsce śmierci / wiek / uwagi |
| – | Grunst | Edmunt | –.–.—- | –.03.1945 | – |
| – | Grunst | Rudi | –.–.—- | –.03.1945 | – |
| – | Lehrbass | Kurt | –.–.—- | –.12.1944 | Syn Otto Lehrbass′a i Marth′y z dm. Sawusch. |
Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 372-373.
2. http://sawusch.homepage.t-online.de/albert.htm.