Stojcino – Stohentin
Stojcino – wieś w gminie Smołdzino. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało tutaj 376 osób (stan na 17 maja 1939 r.).1 W czasach pruskich należało ono do tak zwanych wsi królewskich, które podlegały urzędowi w Smołdzinie. W 1784 r. Stojcino posiadało 18 chłopów i 3 dzierżawców gruntów. Po uwłaszczeniu ziemi nastąpiło przekształcenie wsi urzędowej na chłopską.
Rolnictwo i działalność gospodarcza
Mieszkańcy wsi trudnili się uprawą roli i hodowlą. Znajdowało się tutaj 68 gospodarstw rolnych, w tym:
– 28 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
– 16 o powierzchni od 5 ha do 10 ha
– 20 o powierzchni od 10 ha do 20 ha,
– 4 o powierzchni powyżej 20 ha.
Największe z nich posiadali: Karl Bäther 25 ha, Karl Martelock 23 ha, Franz Pigorsch 22 ha i Anna Jost 21 ha. Najwięcej inwentarza miał rolnik Pigorsch, do którego należały: 2 konie, 10 sztuk bydła, 80 owiec i 10 świń.
We wsi funkcjonowała karczma ze sklepem kolonialnym Franza Pigorsch, a później Artura Hoeft, sklep kolonialny Pieper′a i sklep rowerowy Wilhelma Pigorsch.
Kościół
Ludność wsi była w większości wyznania ewangelickiego. W 1925 r. tylko 6 osób deklarowało katolicyzm. Stojcino należało do parafii w Gardnie Wielkiej, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto (Stolp Altstadt).
Szkoła
W 1932 r. w Stojcinie funkcjonowała 3-stopniowa szkoła powszechna. Uczyło w niej dwóch nauczycieli, w trzech klasach. Uczęszczało do niej wówczas 68 uczniów. Nauczycielami byli: Brates (około 1931 r.) i Ernst Rothe, który jeszcze podczas ostatniej wojny powrócił na Śląsk.
Ostatnie dni wojny
Wieś została zajęta przez wojska radzieckie 09.03.1945 r. Doszło wówczas do rabunków, gwałtów oraz aresztowań wielu mieszkańców i ich wywózki. W 1946 r. przybyli tu pierwsi polscy osadnicy. Podczas II wojny światowej zaginęło: 50 tutejszych mieszkańców, a 12 poległo w szeregach armii niemieckiej.
Cmentarz
| Data założenia: | XIX w. Brak dokładnych danych. |
| Wyznanie / parafia: | Ewangelicki / parafia w Gardnie Wielkiej. |
| Status: | Nieczynny. |
| Położenie: | Położony 850 m na północny-zachód od wsi, pomiędzy główną drogą prowadzącą do Gardny Wielkiej, a dawnym zarośniętym traktem do Stojcina. |
| Współrzędne geograficzne: | N 54,63198⁰ E 17,18157⁰ |
| Powierzchnia: | ±3600m2 |
| Układ przestrzenny: | Cmentarz posadowiony na planie trapezu na linii wschód – zachód. Wejście na teren pochówkowy znajdowało się od strony wschodniej. Zachowały się wyraźne granica, którą wytyczają kamienie polne i nasadzenia drzew świerkowych. Nieczytelny jest układ kwater i grobów. Na południowo-zachodnim skraju cmentarza zachowała się jedna mogiła ziemna położona na linii wschód – zachód. |
| Drzewostan i roślinność: | Dąb / barwinek, konwalia. |
| Najstarszy zachowany element: | Krzyż żeliwny upamiętniający Carla Kieper zmarłego 24.11.1873 r. |
| Zachowały się: | kamienie narzutowe wytyczające granicę cmentarza, krzyż kamienny (betonowy) z czarną tablicą inskrypcyjną w obrysie (Jach, 1943), krzyż z kamienia naturalnego (biały) o wymiarach 48 x 29 x 4,3 z inskrypcją wklęsłą (Bäther, 1941), fragment krzyża z naturalnego kamienia. Inskrypcja wklęsła z zachowaną farbą w kolerze złotym, fragment krzyża żeliwnego ażurowego z 2 tabliczkami inskrypcyjnymi (Zessin, 1894), krzyż żeliwny ażurowy bez kamiennej podstawy z 2 tabliczkami inskrypcyjnymi (Pollex, 1901), krzyż żeliwny ażurowy bez tabliczek porcelanowych, krzyż żeliwny bez cokolika i kamiennej podstawy (Jost, 1891), Krzyż żeliwny dziecięcy z cokolikiem, bez kamiennej podstawy (Kieper, 1873), destrukt tablicy inskrypcyjnej czarnej (Benreick), odlew anioła z krżyża żeliwnego – 3 sztuki, fragmenty żeliwne z rozbitych krzyży 34 sztuki. |
| Uwagi: | W oparciu o mapy z XIX i XX wieku można przypuszczać, że teren grzebalny uległ poszerzeniu w kierunku południowym, tj. do starego traktu prowadzącego do Gardny Wielkiej. Obecnie droga prowadząca do tej miejscowości znajduje się od strony północnej cmentarza, tj. w miejscu dawnego szlaku kolejowego. Spowodowało to zmiany w planie posadowienia tego terenu z kwadratu na trapez. |
Pochowani na cmentarzu w Stojcinie
| Nazwisko | Imię | Uwagi | Data urodzenia | Data śmierci |
| Bäther | Luise | – | 22.06.1941 | 23.06.1941 |
| Bäther | Helmut | – | 22.06.1941 | 23.06.1941 |
| Benreick | Carl Eduard | – | 29.03.1853 | 30.05.1912 |
| Jach | Wilhelm | – | 21.06.1887 | 10.09.1943 |
| Jost | Heinrich | – | 06.09.1844 | 10.05.1891 |
| Kieper | Carl August Theodor | – | 22.09.1873 | 24.11.1873 |
| Londer z dm. Jost | Auguste | Córka Ferdinanda Jost i Alwine z dm. Rodemerk. Urodziła się w Stojcinie i zmarła w Stojcinie, w wieku 30 lat. | –.–.—- | 21.02.1900 |
| Pollex | Theodor Friedrich | – | 27.02.1901 | 27.02.1901 |
| Zessin | Maria Alwine | Siostra Ide Pauline Zessin | 01.11.1881 | 20.06.1893 |
| Zessin | Ida Pauline | Siostra Marii Alwine Zessin. | 16.12.1894 | 31.12.1894 |
Mieszkańcy Stohentin (Stojcino) polegli podczas wojen
| Stopień | Nazwisko | Imię | Data urodzenia | Data śmierci | Miejsce śmierci / wiek / uwagi |
| Unteroffizier | Lüdtke | Walter | –.–.—- | –.–.1943 | Poległ na froncie wschodnim / 30 lat / mąż Mety z dm. Barnow / Inf. Regt. / mszę za poległego odprawiono w Gardnie Wielkiej 21.03.1943 r. |
| Obergefreiter | Jost | Theodor | –.–.—- | –.–.1943 | Poległ na froncie wschodnim / 23 lata / syn Hermanna i Auguste z dm. Jaschob / odznaczony KZ I kl., KZ II kl., medalem wschodnim, odznaką szturmową piechoty / mszę za poległego odprawiono w Gardnie Wielkiej 11.04.1943 r. |
Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 934-935,
2. Die Grenz-Zeitung nr 74 z 16.03.1943 r.