Grąsino – Granzin

Grąsino – wieś w gminie Redzikowo. Na przestrzeni wieków wymieniana była pod różnymi nazwami, m. in.: Gransyn (1302), Grantzin (1341), Grentzin (1493). W 1491 r. należała do rodziny von Belows. Pod koniec XV w. przeszła wraz z Jezierzycami, Bukówką oraz wsiami położonymi na wschód od Słupska w ręce Puttkamerów (zostały wymienione na Komorczyn, Słonowice i Dobrzęcino). W 1739 r. Grąsino kupił Bogislaw Ulrich von Puttkamer z Karżniczki, który już w następnym roku sprzedał je. W 1796 r. wieś przeszła w ręce mieszczan, m.in. Christiana Thomas’a, po śmierci którego majątek przejął jego syn – Martin Gottfried Thomas. Na początku XIX w. w Grąsinie znajdowały się dwa folwarki, a wieś była podzielona na dwie części: Granzin A i Granzin B. W 1804 r. Grąsino A dzierżawił niejaki Krause. W 1854 r. kupił je Ernst Rudolf Hübner. Ostatnimi właścicielami tej części wsi byli: Theodor Deinert (1910), Sophie Deinert (1928) i do 1945 r. Gertrud Schelten z domu Deinert. Powierzchnia majątku A wynosiła 372 ha, w tym było: 366 ha gruntów rolnych i 6 ha nieużytków. W zabudowaniach folwarcznych znajdowało się: 35 koni, 128 sztuk bydła, 250 owiec i 125 świń.
Grąsino B (część zachodnia) należało (w 1804 r.) do spadkobiercy zarządcy Raddatz. W 1858 r. przejął je od ojca Johann Schulz. Potem nabył tą część wsi August Neitzke z Warblewa, który osiadł tutaj w 1873 r. Po jego śmierci i podziale majątku (w 1910 r.) – syn Leo przejął Warblewo, a córka Margaretha von Duisburg otrzymała Paprzyce i Grąsino B. Majątek w Grąsinie B wynosił 374 ha, w tym było: 370 ha gruntów rolnych i 4 ha nieużytków. W zabudowaniach folwarcznych znajdowało się: 120 sztuk bydła, 200 owiec i 34 konie. W tej części wsi nie było własności chłopskiej.

Kościół

Mieszkańcy Grąsina byli wyznania ewangelickiego. Tylko jedna osoba deklarowała (w 1925 r.) katolicyzm. Wieś należała do parafii św. Piotra w Słupsku, a tym samym do okręgu kościelnego Stolp-Altstadt (Słupsk Stare Miasto).

Szkoła

W 1932 r. w Grąsinie znajdowała się jednostopniowa szkoła powszechna (z jednym nauczycielem), do której uczęszczało wówczas 46 dzieci. Jednym z ostatnich nauczycieli był Pan Gaul, który poległ w kwietniu 1945 r., walcząc w oddziałach Volkssturmu.

Ostatnie dni wojny i okres powojenny

Grąsino było przepełnione uchodźcami z Prus Wschodnich i Zachodnich. Znajdowało się tu około 600 uciekinierów. Wśród nich był pastor Oskar Lingnau z Warmii wraz z parafianami. Zostało ono zajęte przez wojska radzieckie 8 marca 1945 r. Rosjanie wyprowadzili ze wsi bydło. 7 kwietnia 1945 r. wywieźli również mężczyzn, w tym właściciela majątku Granzin A – pana Scheltena, który zmarł w drodze. Ciężkie warunki bytowania setek ludzi, w tym głód i brak higieny, doprowadziły do wybuchu epidemii tyfusu, która pochłonęła wiele ofiar. Już w 1945 r. zaczęli napływać do wsi pierwsi polscy osadnicy. Pod zarządem polskim założono kołchoz, który później przemianowano na Państwowe Gospodarstwo Rolne. Jeszcze do lat 50 XX w. niemieccy mieszkańcy wsi byli zatrudnieni w kołchozie. Od 1952 r. do 1957 r. działała tu szkoła dla dzieci z niemieckich rodzin. Później 173 mieszkańców narodowości niemieckiej otrzymało zgodę na opuszczenie Polski. Straty wojenne wśród ludności cywilnej Grąsina wynosiły: 4 zabitych i 17 zaginionych. W szeregach armii niemieckiej poległo 6 mieszkańców wsi.

Cmentarze

W Grąsinie są dwa cmentarze ewangelickie, na których odbywały się pochówki do końca lat 60 XX w. Jeden z nich znajduje się przy wschodnim skraju wsi (przylega do ostatniego domu po prawej stronie drogi). Tutaj został pochowany pastor Oskar Lingnau z Warmii, który zmarł w Grąsinie 13.03.1945 r. Jego pochówek w tym miejscu oraz pochówki kilkunastu uchodźców z Warmii, upamiętnia granitowy obelisk posadowiony przed wejściem na teren cmentarza. Teren cmentarza jest zarośnięte, brak śladów mogił i elementów nagrobnych. Zachował się jeden granitowy obelisk, który leży frontem do ziemi. Wszelkie ślady świadczące o grzebaniu ludzi w tym miejscu zostały usunięte.
Drugi cmentarz ewangelicki znajduje się na południowym skraju wsi, przy starej drodze łączącej Grąsinio z Wielogłowami (N 54°28’098” E 17°03’280”). Powierzchnia cmentarza wynosi około 1700 m2 i jest posadowiony na planie prostokąta. Od strony zachodniej granicę cmentarza wytyczają drzewa oraz kamienie polne. Brak śladów mogił po przedwojennych mieszkańcach wsi. Zachowały się: jedna granitowa podstawa pod krzyż żeliwny, jedna granitowa podstawa z fragmentem ażurowego krzyża z grobu dziecięcego oraz jeden niewielki fragment z nagrobka betonowego. W części południowo-wschodniej cmentarza znajduje się 6 mogił dzieci pierwszych osadników polskich.

Grób nr 1 (od lewej strony):
Obramowanie mogiły drewniane. Krzyż wykonany z rury o średnicy 20 mm. Napis na metalowej tabliczce: Lucjan Ślusarski.
Grób nr 2:
Widoczny zarys mogiły. Krzyż drewniany o przekroju kwadratowym 8,0 x 8,0 cm, pokryty białą farbą. Wyżłobiony napis na pionowej belce krzyża: Dworak Jan / * –.–.1944 / + 13 VIII 195-.
Grób nr 3:
Widoczny zarys mogiły. Krzyż drewniany o przekroju kwadratowym 8,0 x 8,0 cm., pokryty białą farbą. Wyżłobiony napis na pionowej belce krzyża: Dworak Władysława / ur. 6 V 1948 / 19 V 1948.
Grób nr 4 (po prawej stronie):
Mogiła otoczona betonowym obramowaniem. Krzyż drewniany. Napis na krzyżu: Władysław Myszak / 12.11.1945 / 18.10.1947.
Groby nr 5 i nr 6: Mogiły dziecięce. Wg informacji uzyskanych od mieszkańca wsi, groby należą do rodzin o nazwisku Tęsny.

Pochowani w Grąsinie

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
Lingnau	Oskar	Cmentarz I. Pfarrer v. Layss / Ermland [Warmia].	12.11.1877	13.03.1945
Franz	–	Administrator majątku ziemskiego w Granzin A [Grąsino].	–.–.—-	–.11.1953
Dworak	Jan	Cmentarz II.	–.–.1944	13.08.195-
Dworak	Władysława	Cmentarz II	06.05.1948	19.05.1948
Myszak	Władysław	Cmentarz II.	12.11.1945	18.10.1947
Ślusarski	Lucjan	Cmentarz II.	–.–.—-	–.–.—-
Tuschy	Paul	Cmentarz II.	–.–.—-	–.–.—-

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss.406-408.