Cecenowo – Zezenow

Cecenowo – wieś sołecka w gminie Główczyce. Pierwsza wzmianka o miejscowości znajduje się w dokumencie z 1249 roku, wystawionym przez księcia Świętopełka, w którym nadaje on w/w osadę klasztorowi Norbertanek w Żukowie koło Sławna. W 1510 roku majątek kupił od klasztoru Ewald von Massow. Po wygaśnięciu jego rodu w linii męskiej Cecenowo wróciło do Norbertanek. Rok później, po protestach rodziny, konwent klasztoru potwierdził ponowną sprzedaż majątku i dobra powróciły do rodziny von Massow. Najsłynniejszymi właścicielami Cecenowa byli: minister i prezydent Pomorza Kaspar Otto von Massow i minister Joahim Ewald von Massow. W 1777 r. zostało ono sprzedane Moritzowi Heinrichowi von Weiher z Janowic, a w 1796 r. przeszło wraz z Dargolezą w ręce rodziny von Zitzewitz, jako posag córki kupca Heringa – Dorothei Charlotty, która poślubiła Kaspara Wilhelma von Zitzewitz. W latach 1812-1814 Kaspar wybudował w Cecenowie murowany dwór. Po jego śmierci w 1829 r. oba majątki przeszły w 1834 r. na własność Heinricha von Zitzewitz. W XIX w. znaczącym właścicielem Cecenowa był Wilhelm von Zitzewitz, uczestnik bitwy pod Marse la Tour (16.08.1870 r.) podczas wojny francusko-pruskiej. Po śmierci swojego ojca w 1864 r. przeprowadził się do matki mieszkającej w Cecenowie. Był on założycielem gałęzi rodziny Sycewice-Gać-Nosalin, a także właścicielem Przebędowa, Dargolezy, Machowinka, Dębiny i licznych dóbr poza okręgiem słupskim. W 1909 r. Wilhelm von Zitzewitz otrzymał od króla tytuł hrabiego. Był on również zwany „królem kaszubskim”. Cecenowo obok Główczyc było główną siedzibą Kaszubów. 
23.12.1918 r. Wilhelm von Zitzewitz przekazał Cecenowo, Dargolezę i Przebędowo swojemu synowi Wilhelmowi Siegfriedowi, który po śmierci ojca w 1925 r. osiadł w Cecenowie i przebywał w nim do wkroczenia Rosjan w marcu 1945 r. Zmarł on 29.09.1949 r. w Stuttgarcie.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1938 r. powierzchnia majątku w Cecenowie wynosiła 1172 ha, w tym było: 283 ha gruntów ornych, 333 ha łąk, 223 ha pastwisk, 320 ha lasów, 11 ha nieużytków i 2 ha powierzchni wodnych. W zabudowaniach gospodarczych znajdowało się 48 koni, 223 sztuk bydła i 112 świń. Poza majątkiem we wsi znajdowało się 50 gospodarstw rolnych, w tym:
– 10 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
– 12 od 5 do 10 ha,
– 26 od 10 do 20 ha,
– 2 powyżej 20 ha.
Na początku lat 40 XX w. w Cecenowie istniały zakłady rzemieślnicze wszystkich prawie branż oraz kilka sklepów. Znajdował się tutaj m.in. tartak należący do von Zitzewitzów, gospoda ze sprzedażą towarów mieszanych i kolonialnych Theodora Wenzlaf’a i sklep wielobranżowy Ruth Kautz. Mieli tutaj swoje warsztaty kowal Franz Krause, krawiec Paul Zoschke, szewc Erich Krause oraz rzeźnik Franz Gust.

Kościół

Pierwsze wzmianki o tutejszym kościele pochodzą z 1590 r., kiedy to wieś Pobłocie włączono do parafii w Cecenowie. W 1735 r. w trakcie burzy spłonął kościół wraz z 8 gospodarstwami chłopskimi. Kościół odbudowano, a 130 lat później konstrukcję szachulcową rozebrano, aby w 1866 r. rozpocząć budowę nowej świątyni z cegły. W trakcie rozbiórki starego kościoła znaleziono belkę z wyżłobieniem określającym wiek XII. W 1710 r. była to najmniejsza parafia dystryktu kaszubskiego. W tutejszym kościele znaleziono zapiski 21 kazań w języku kaszubskim. W 1773 r. doszło do buntu ludności kaszubskiej. Powodem protestu było obsadzenie na stanowisku proboszcza pastora Petrusa Schimanskyego, który został wygnany z Główczyc przez ludność kaszubską za prowadzenie kazań w języku niemieckim. W 1842 roku odprawiano w tutejszym kościele co 14 dni mszę w języku kaszubskim. Ostatnia taka msza miała miejsce w 1876 roku. Działali tu pastorzy Schimansky, Lorek, Emil Gottlieb i August Ziegler, którzy badali społeczność kaszubską, choć nie zawsze byli przychylnie do niej nastawieni. 
W 1925 r. większość mieszkańców wsi była wyznania ewangelickiego. Tylko trzy osoby deklarowały katolicyzm. Parafia Cecenowo należała do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto. Ostatnim wiejskim pastorem był Alexander von Derschau.

Szkoła

W kościelnym protokole z wizytacji intendenta generalnego Calmus’a, która miała miejsce w 1932 r., nawiązuje się do ówczesnej oświaty na terenie wsi. Wymienia się w protokole nauczyciela Weber’a powołanego na to stanowisko w 1667 r. Uczył on miejscowe dzieci w wydzierżawionym od właściciela majątku mieszkaniu. W 1846 r. we wsi wybuchł pożar, podczas którego spłonął budynek szkolny. Po pożarze budynek odbudowano. W 1932 r. we wsi funkcjonowała 3-stopniowa szkoła powszechna z trzema klasami i trzema nauczycielami. Uczęszczało do niej 97 uczniów. Ostatnimi nauczycielami byli: Boneß, Richard Baatz i Harry Schimmelpfennig.

Ostatnie dni wojny

Na początku marca 1945 r. wszyscy mieszkańcy wsi czynili przygotowania do ewakuacji. Dzień przed wkroczeniem Rosjan schowali się oni w pobliskich lasach, a część z nich dotarła do Łeby. 9 marca 1945 r., po godzinie 12.00, rozpoczął się ostrzał wsi przez żołnierzy radzieckich. Miejscowość była broniona przez oddziały Volkssturmu ze Słupska i Ustki. Jej obrona trwała kilkanaście godzin. Wszyscy obrońcy po schwytaniu zostali rozstrzelani (80 osób). W ciągu najbliższych dni część mieszkańców i uchodźców z innych rejonów wróciła do Cecenowa. W następnych dniach wielu z nich zostało zastrzelonych, w tym inspektor Passek. Hrabia Wilhelm von Zitzewitz z Sycewic, który szukał schronienia w tutejszym majątku został schwytany i wywieziony. Uchodźcy, którzy dotarli do Cecenowa, znaleźli miejsce m.in. w pałacu rodziny von Zitzewitz. Wśród ludności cywilnej występowała duża śmiertelność spowodowana epidemią tyfusu i dyfterytu.
Pierwsi osadnicy polscy przybyli do Cecenowa w maju 1945 r. Przesiedlenia Niemców za Odrę miały miejsce m.in. latem 1946 r., we wrześniu 1946 r. i 4 września 1947 r. Podczas II wojny światowej zginęło 6 mieszkańców wsi, 54 zaginęło i 27 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarze

Cmentarz przykościelny

Data założenia:	Brak danych.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia Cecenowo.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	Centrum wsi.
Współrzędne geograficzne:	N 54.642553, E 17.543862.
Powierzchnia:	Brak danych.
Układ przestrzenny:	Niewielkie wzniesienie terenu w centrum wsi z kościołem. Wzniesienie tworzące teren przykościlny wzmocniono murem oporowym z granitowych kamieni od strony północnej, południowej i zachodniej.
Drzewostan i roślinność:	Drzewa: klon.
Najstarszy zachowany element:	Brak
Zachowały się:	Brak śladów pochówków na terenie przykościelnym.

 Cmentarz wiejski

Data założenia:	Brak danych.
Wyznanie / parafia:	Ewangelicki / parafia Cecenowo.
Status:	Nieczynny.
Położenie:	200 m na zachód od centrum wsi, po prawej stronie drogi do Pobłocia.
Współrzędne geograficzne:	N 54.643098, E 17.538819
Powierzchnia:	± 1600 m2
Układ przestrzenny:	Cmentarz położony na niewielkim wzniesieniu terenu. Obrys posadowienia nieregularny. Granice cmentarza wytyczają drzewa klonowe. Wejście na teren pochówkowy znajdowało się od strony południowej. W części południowo-wschodniej cmentarza znajdowała się kaplica cmentarna. Nie zachował się układ kwater i grobów.
Drzewostan i roślinność:	Drzewa: klon,
Najstarszy zachowany element:	Brak.
Zachowały się:	granitowa podstawa z fragmentem żeliwnego krzyża.

Zmarli w Cecenowie

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
Soch	Albert	–	–.–.—-	–.07.1946
v. Zitzewitz	Adolf Gustav Alexander	Urodzony w Budowie.	27.05.1865	15.08.19453

Mieszkańcy Zezenow (Cecenowo) polegli podczas I wojny światowej

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Miejsce śmierci / wiek / uwagi
Feldwebel	Heldigel	Karl	–.–.—-	20.08.1914	Poległ na froncie wschodnim.
Reservist	Reetz	Wilhelm	–.–.—-	17.11.1914	–
–	N[–]oteser	Emil	–.–.—-	–.–.—-	–
–	Büttner	Kurt	–.–.—-	15.12.—-	Poległ na froncie zachodnim.
–	Maess	Hugo	–.–.—-	17.11.1914	–
Feldwebel	Schalk	Karl	–.–.—-	23.12.1914	Poległ na froncie wschodnim.
Gefreiter	Schwochow	Otto	–.–.—-	28.11.1915	–
Wehrmann	Peth	Karl	–.–.—-	26.02.—-	Poległ na froncie zachodnim.
Schütze	Maess	Friedrich	–.–.—-	22.06.—-	–
Unteroffizier	Büttner	Felix	–.–.—-	16.07.—-	Poległ na froncie wschodnim.
Leutnant	Mautsch	Paul	–.–.—-	16.07.1915	Poległ na froncie wschodnim.
Wehrmann	Swantusch	Franz	–.–.—-	25.08.—-	–
Schütze	Gawert	Richard	–.–.—-	17.09.1915	–
Schütze	Gomoll	Hermann	–.–.—-	21.09.1915	–
Schütze	Schalk	Karl	–.–.—-	22.09.1915	–
	Mertens	Paul	–.–.—-	22.01.1916	Zmarł we Frankfurcie nad Odrą.
Fahrer	Nowack	Wilhelm	–.–.—-	10.08.—-	Poległ na froncie wschodnim / artylerzysta.
Gefreiter	Sylvester	Otto	–.–.—-	24.11.—-	Poległ na froncie zachodnim.
	Peth	Albert	–.–.—-	22.04.1917	Poległ na froncie wschodnim.
Offizier Stellvertreter	Maess	Walter	–.–.—-	23.04.—-	Poległ na froncie zachodnim.
Unteroffizier	Wandersee	Wilhelm	–.–.—-	14.07.1917	Poległ na froncie zachodnim.
Schütze	Gomoll	Rich.	–.–.—-	01.04.1918	–
Schütze	Mertens	Otto	–.–.—-	–.–.—-	–
–	Drusch	Ernst	–.–.—-	06.02.1919	–
Gefreiter	Soch	Karl	–.–.—-	20.08.1919	Poległ we Francji.
Schütze	Kottwitz	Wilhelm	–.–.—-	20.08.1919	Zmarł w Cecenowie.

Mieszkańcy Zezenow (Cecenowo) polegli podczas II wojny światowej

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Miejsce śmierci / wiek / uwagi
Gefreiter	Plath	Willi	–.–.—-	–.–.1943	Front wschodni / 20 lat / odznaczony: KZ 2 kl., odznaką za odniesione rany.
Obergefriter	Swantusch	Albert	–.–.—-	–.–.1943	Rosja / 29 lat / zmarł w szpitalu polowym / odznaczony: KZ 2 kl., medalem wschodnim / mszę za zmarłego odprawiono 07.03.1943 r. w Cecenowie.
Unteroffizier	Wegner	Otto	–.–.—-	–.–.1943	Rosja / poległ nad jeziorem Ładoga / 30 lat / odznaczony: KZ 2 kl.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss.
2. Die Grenz-Zeitung nr 95 z 06.04.1943 r., str. 4.
3. http://www.online-ofb.de/namelist.php?ofb=coesfeld&lang=pl&modus=&nachname=von+zitzewitz.