Malczkowo – Malzkow

Malczkowo – wieś w gminie Potęgowo. W 1575 r. była lennem rodziny von Puttkamer. Część Malczkowa otrzymał w 1666 r. Otto von Massow. Druga część wsi przeszła na własność rodziny von Puttkamer. W 1752 r. oba majątki przejął i scalił Philipp Otto von Grumbkow. Około 1784 r. Malczkowo należało do wdowy Friederiki von Podewils z domu von Grumbkow. W 1790 r.majątek przeszedł poprzez małżeństwo Otto von Bonin z Sophie von Podewils (zm. 1818r. w Łupawie) do rodziny von Bonin. W 1827 r. Malczkowo wraz z 11 innymi wsiami przejął w spadku Friedrich Wilhelm Bogislav von Bonin i należało ono do kompleksu majątku w Łupawie. W 1883 r. wieś przeszła na własność Augusta Beyer, a następnie w 1908 r. na Richarda Beyer, który był ostatnim właścicielem wsi.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1891 r. majątek w Malczkowie liczył 1591 ha, w tym było: 684 ha gruntów ornych, 28 ha łąk, 485 ha pastwisk, 376 ha lasów i 21 ha powierzchni wodnych. W zabudowaniach gospodarczych znajdowało się: 56 koni, 240 sztuk rogacizny, 900 owiec i 240 świń. Przed wybuchem wojny w 1939 r. powierzchnia majątku wynosiła 1584 ha, w tym było: 874 ha gruntów ornych, 47 ha łąk, 5 ha pastwisk, 372 ha lasów, 28 ha powierzchni wodnych i 258 ha nieużytków. W zabudowaniach folwarcznych znajdowało się wówczas: 90 koni, 260 sztuk bydła, 20 owiec i 630 świń. Poza majątkiem we wsi znajdowało się 11 gospodarstw rolnych, w tym:
– 4 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
– 4 o powierzchni od 5 ha do 10 ha
– 3 o powierzchni od 10 ha do 20 ha.
Po przejęciu wsi przez Augusta Beyer w 1883 r. Malczkowo zaczęło się szybko rozwijać. Nowy właściciel wybudował we wsi dwór, gorzelnię i wiele domów dla robotników rolnych. Powiększył powierzchnię majątku poprzez wykarczowanie okolicznych lasów. Jego prace kontynuował syn Richard, który zagospodarował m.in. powierzchnie Wieliszewskich bagien (Velsower Moores). Wybudował i wyposażył w nowoczesne maszyny fabrykę płatków ziemniaczanych. W pracach gospodarskich stosował traktory i pługi parowe. Posiadał prasę do torfu, który wykorzystywano do ogrzewania domów.

Kościół

Przed wybuchem II wojny światowej w Malczkowie mieszkało 418 osób i wszyscy deklarowali wyznanie ewangelickie. Należeli do parafii w Łupawie, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto (Stolp Altstadt).

Szkoła

W Malczkowie funkcjonowała 3-stopniowa szkoła powszechna (1935 r.), w której uczyło dwóch nauczycieli. Uczęszczało do niej 82 uczniów. Jednymi z ostatnich nauczycieli byli: Winkel, Kressin i Rudolf Kalies.

Ostatnie dni wojny

Malczkowo zostało zajęte przez wojska radzieckie wieczorem 8 marca 1945 r. W tym samym czasie mieszkańcy wsi ewakuowali się w kierunku Gdyni przez Łupawę i Grąbkowo. Za Darżynem uciekinierzy zostali otoczeni przez Rosjan i zawróceni do rodzinnej wsi. Tylko czterem rodzinom udało się opuścić Pomorze przez Gdynię. Podczas drogi powrotnej do Malczkowa Rosjanie zastrzelili 5 osób, wśród nich leśniczego Glowka i kierującego jednym z zaprzęgów Westphal′a. Pierwsza deportacja ludności niemieckiej za Odrę miała miejsce w 1945 r. Ci którzy pozostali pracowali na potrzeby Rosjan w miejscowym majątku, aż do przekazania go władzą polskim w 1950 r. Ostatni właściciel wsi, Richard Beyer wyjechał z Malczkowa w 1946 r. Zmarł on w 1958 r. w Borken (Westfalia). Podczas II wojny światowej zginęło 28 mieszkańców wsi, 23 zaginęło i 24 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarz

Data założenia:	Brak danych.
Położenie:	630 m na północny wschód (w prostej linii) od centrum wsi.
Współrzędne geograficzne:	N 54.426257⁰ E 17,388132⁰
Powierzchnia:	±2000 m2
Układ przestrzenny:	Cmentarz posadowiony na planie kwadratu, na linii północny wschód – południowy zachód. Teren wytycza nasadzenie grabów. Narożniki cmentarza (północny, wschodni, południowy) wytyczają drzewa lipowe. Wejście na teren pochówkowy znajduje się od strony wschodniej, tj. od wybrukowanej drogi prowadzącej do Karznicy. Do wejścia prowadzi aleja o długości 175 m obsadzona z obu stron drzewami kasztanowca. Nie zachował się układ grobów i kwater.
Zachowało się:	1 granitowa podstawa pod stele, 1 fragment betonowego obrysu mogiły.

Zmarli w Malczkowie

Nazwisko	Imię	Tytuł / oznaczenie	Data urodzenia	Data śmierci
Trzebiatowski	Johanna	–	08.05.1852	–.–.1933 i

Mieszkańcy Malzkow (Malczkowo) polegli podczas wojen

Stopień	Nazwisko	Imię	Data urodzenia	Data śmierci	Miejsce śmierci / wiek / uwagi
Gefreiter	Lietz	Walter	–.–.—-	–.–.1943	Poległ podczas ataku na pozycje rosyjskie / 20 lat.
–	Timmreck	Artur	–.–.—-	–.–.1943	Poległ.
–	Schalck	Fritz	–.–.—-	–.–.1945	Poległ.
–	Grunst	Werner	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej.
–	Prange	Kurt	–.–.—-	–.–.—-	Poległ podczas II wojny światowej.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss.