Charnowo – Arnshagen

Charnowo – wieś w gminie Ustka. Już między I-IV w n.e. mieszkali tu Goci. W V w. n.e. tereny, na których znajduje się obecna wieś, zostały zasiedlone przez Słowian. W drugiej połowie XIII w. pojawiają się osadnicy niemieccy, którzy z czasem wyparli ludność słowiańską. Pierwsza wzmianka o wsi pojawia się w dokumencie z 1337 r., na mocy którego hrabiowie Jesko ze Sławna i Jesko z Darłowa pochodzący ze szlacheckiej rodziny Swenzonen potwierdzili sprzedaż Charnowa i portu w Ustce radzie miasta w Słupsku. 
W wyniku uwłaszczenia chłopi na mocy dokumentu z 31 stycznia 1821 r. otrzymali dotychczas dzierżawione powierzchnie rolne i zabudowania w zamian za roczną rentę.  

Rolnictwo, handel i rzemiosło

W drugiej połowie XIX wieku Charnowo jako wieś miejska przekształciła się we wioskę rolniczą. W 1939 r. w Charnowie znjadowało się 60 gospodarstw rolnych, w tym:
– 22 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
– 17 o powierzchni od 5 do 10 ha,
– 10 o powierzchni od 10 do 20 ha,
– 11 o powierzchni powyżej 20 ha.
Największe gospodarstwa rolne posiadali: Fritz Küttner – 33 ha, Edmund Hildebrandt – 32 ha, Ferdinand Albrecht – 32 ha, Franz Papenfuss – 28 ha, Reinhold Albrecht – 27 ha, Richard Hildebrandt – 27 ha, Wilhelm Albrecht – 26 ha, Ernst Albrecht – 26 ha, Heinrich Bodtke – 25 ha, Friedrich Hildebrandt – 20 ha i Reinhold Papenfuss – 20 ha.
Oprócz gospodarstw rolnych we wsi znajdowała się mleczarnia, młyn Karla Wilke, gospoda Maxa Albrechta. Mieli tutaj swoje zakłady stolarze Artur Rahn i H. Ratzke oraz krawiec Karl Hildebrandt.
Dnia 10.05.1934 r. w niedalekim Starkowie odbyła się uroczystość, na której przedstawiciele 131 pomorskich rodzin chłopskich zasiedziałych na swoich gospodarstwach od ponad 200 lat otrzymali ręcznie wykonane dębowe tablice pamiątkowe. Z Charnowa otrzymali je następujący rolnicy:
– Reinhold Albrecht, rodzina osiedlona od 1616 r.,
– Friedrich Hildebrandt, rodzina osiedlona od 1698 r.,
– Richard Hildebrandt, rodzina osiedlona od 1717 r.,
– Ferdinand Albrecht, rodzina osiedlona od 1717 r. 

Kościół

Większość mieszkańców wsi była wyznania ewangelickiego. Tylko 5 osób deklarowało katolicyzm (1925 r.). W 1940 r. w skład parafii w Charnowie wchodziły wsie Strzelino, Strzelinko, Gałęzinowo, Wodnica i Korzek. Parafia liczyła 1755 wiernych i należała do okręgu kościelnego Słupsk-Miasto. 
Jednymi z ostatnich pastorów byli:
– Carl Theodor Leiber 1839-1893
– Ernst Gustav Brunk 1895-1931
– Dreyer 1932-1934
– Herbert Lieberg 1934-1940
– Helmut Kiausch 1940-1945
Po wcieleniu pastora Helmuta Kiausch do Wehrmachtu, opiekę na parafią przejął pastor Daudert z Prus Wschodnich. 

Szkoła 

W 1932 r. we wsi funkcjonowała jednostopniowa szkoła powszechna z jednym nauczycielem. Do szkoły uczęszczało wówczas 51 dzieci. Nowa dwustopniowa szkoła została wyświęcona 9 lipca 1939 r. Ostatnimi nauczycielami w Charnowie byli Walter Janczikowsky i Heinz Hoffmeister.

Ostatnie dni wojny

W pierwszych dniach marca 1945 r. wieś była przepełniona uchodźcami z Prus Wschodnich i Prus Zachodnich. Wczesnym rankiem 8 marca 1945 r. część mieszkańców Charnowa ewakuowała się w kierunku wschodnim. Stacjonujący w Charnowie oddział wojska niemieckiego wysadził most na rzece Słupi. Grupa uchodźców została przechwycona przez wojska radzieckie przed miejscowością Objazda. Wieś została zajęta przez Rosjan przed południem 8 marca. Pierwsi osadnicy polscy przybyli do Charnowa na początku sierpnia. Straty wojenne wśród mieszkańców wsi wynoszą: 13 zabitych, 20 zaginionych i 19 poległych w szeregach armii niemieckiej. 

Cmentarze

Cmentarz przykościelny
Data założenia:Brak danych.
Wyznanie / parafia: Ewangelicki /  parafia Charnowo.
Status: Nieczynny. 
Połozenie: Centrum wsi, teren wokół kościoła. 
Współrzędne geograficzne: N 54° 32′54,90348,  E 16° 55′31,10952
Powierzchnia: ± 2800 m2. 
Układ przestrzenny: Posadowiony na planie prostokąta na linii północ-południe. W południowej części terenu znajduje się kościół, którego najstarsza część (wieża) pochodzi z XV w. Pierwotnie teren cmentarza znajdował się wokół kościoła. Granicę tej części cmentarza od strony wschodniej tworzą drzewa świerkowe. Teren pochówkowy został powiększony w kierunku północnym. Granice tej części cmentarza od strony wschodniej i północnej tworzą drzewa dębowe.
Drzewostan i roślinność: Drzewa: dąb, świerk. 
Najstarszy zachowany element: Nagrobek upamiętniający pastora Carla Theodora Leiber zmarłego 18.04.1893 r.
Zachowały się: 1 marmurowy nagrobek upamiętniający pastora Carla Theodora Leiber zmarłego 18.04.1893 r., 1 krzyż żeliwny bez kamiennej podstawy upamiętniający właściciela gospodarstwa Augusta Kocha z Gałęzinowa zmarłego 13.04.1894 r.,   1 owalna tablica żeliwna upamiętniająca nauczyciela i kościelnego Gustava Rohde z Charnowa zmarłego 23.12.1894 r., 1 ogrodzenie żeliwne wokół grobu (uszkodzone).
Cmentarz parafialny
Data założenia:Brak danych.
Wyznanie / parafia: Ewangelicki /  parafia Charnowo.
Status: Nieczynny. 
Położenie: Na północny – zachód od wsi, po prawej stronie traktu do Wodnicy. 
Współrzędne geograficzne: N 54° 33′14,05368,  E 16° 54′55,38996 
Powierzchnia ± 2200 m2. 
Układ przestrzenny:  Położony na planie prostokąta na linii północ-południe. Położony na płaskim terenie. Zachowały się wyraźne granice cmentarza, które wytyczają drzewa świerkowe. Wejście na teren cmentarza znajdowało się od strony południowo-wschodniej. Nie zachował się układ kwater i grobów. Teren porośnięty samosiejkami.
Drzewostan i roślinność: Drzewa: świerk, roślinność: bluszcz, paproć, barwinek. 
Najstarszy zachowany element: Krzyż betonowy z czarną tablicą w obrysie upamiętniający Karla i Emilie Hildebrandt
Zachowały się: granica cmentarza wytyczona przez drzewa świerkowe, 1 granitowa podstawa pod żeliwny krzyż, 1 tablica nagrobna z czarną tablicą inskrypcją w obrysie, 1 fragment krzyża betonowego z czarną tablicą inskrypcyjną w obrysie, 2 elementy z rozbitych nagrobków z lastriko. 

Pochowani na cmentarzach ewangelickich w Charnowie

NazwiskoImięTytuł / oznaczenieData urodzeniaData śmierci
Albrecht Michael – 29.04.1802 19.02.1870 
Albrecht Wilhelm Friederich – 10.01.1840 20.02.1889 
Albrecht Ernestine Friederike Caroline – 14.12.184816.12.1916 
Freyse Anna Charlotte Luise – 03.11.1814 21.11.1889 
Freyse Karl –18.05.1783 04.03.1859 
Hildebrandt KarlMąż Anny z dm. Stüwe.28.02.186607.04.1932
Hildebrandt z dm.  StüweAnnaŻona Karla Hindebrandt.21.10.186602.08.1940
Hildebrandt Karl Mąż Emilie z dm. Hildebrandt.   09.04.1853 19.01.1924 
Hildebrandt z dm. HildebrandtEmilieŻona Karla Hildebrandt. 09.08.185010.04.1940
HildebrandtCatharina–20.04.173013.01.1733
HildebrandtMichael–03.02.173312.01.1738
HildebrandtMaria–04.11.173828.07.1792
HildebrandtDaniel–04.11.173822.08.1814
HildebrandtCatharina–22.09.177016.12.1839
HildebrandtMichael–06.04.177417.08.1835
HildebrandtMartin–14.10.177518.04.1836
HildebrandtMaria–07.07.177731.05.1784
KochC. AugustWłaściciel.09.08.183213.04.1888
LeiberCarl TheodorPastor.15.05.181018.04.1893
RohdeGustavKościelny, nauczyciel.01.09.183623.12.1894
Römer geb. AlbrechtAlwineŻona Friedricha Römer.–.–.—-–.04.1943


Mieszkańcy Arnshagen (Charnowo) polegli w wojnach

StopieńNazwiskoImięData urodzeniaData śmierciWiek / miejsce urodzenia / uwagi
–JanczikowskyHeinz–.–.—-–.–.—-Poległ podczas II wojny światowej.
GefreiteMüllerHeinz–.–.—-–.–.194320 lat / front wschodni / mszę za poległego odprawiono w Charnowie 14.04.1943 r. / mąż Emmy Müller z dm. Hildebrandt.
FeldwebelSeilsErich–.–.—-–.–.194328 lat / Rosja – nad jeziorem Ładoga / mszę za poległego odprawiono w Charnowie 10.02.1943 r. / odznaczony: KZ 2 kl. / mąż Idy Seils, syn Lisbeth Seils.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 379-382.
2. Die Grenz-Zeitung nr 105 z 15.04.1943 r., str. 4.
3. Die Grenz-Zeitung nr 46 z 16.02.1943 r., str. 4.

Scroll to Top