Machowino - Groβ Machmin

Machowino - wieś sołecka w gminie Ustka. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało tutaj 411 osób (stan na 17 maja 1939 r.). Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1337 r. Wówczas to słupscy radni oddali w lenno m.in. osadę Machowino pomorskiemu rodowi Święców, herbu Rybogryf. W 1485 roku książe pomorski Bogusław X przekazał Machowino, Bydlino i część Zimowiska Lorentzowi i Simonowi Schwaven (Svabe, Schwabe), którzy pochodzili z południowych Niemiec. Następnymi znanymi właścicielami Machowina była rodzina von Lettow, a od 1805 r. Uckermann. Majątkiem zarządzali: w 1849 r. radca prawny Franz von Uckermann, następnie Konrad Franz von Uckermann. Po jego śmierci (w 1910 r.) wieś przeszła na własność jego syna Franza. Po śmierci Franza von Uckermann w 1924 r. majątek przejął Konrad von Uckermann, który sprzedał Machowino w 1930 r. Powiatowemu Towarzystwu Kolonialnemu ze Słupska (Kreissiedlungsgesellschaft).

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1891 roku powierzchnia majątku w Machowinie wynosiła 1336 ha, w tym było: 404 ha gruntów ornych, 67 ha łąk, 74 ha pastwisk, 788 ha lasów i 3 ha powierzchni wodnych. Hodowano w nim: 53 konie, 194 sztuki bydła, 452 owce i 99 świń. W 1938 r. po dawnym areale pozostało jedynie 20 ha gruntów ornych, 2 ha łąk, 1 ha pastwisk, 3 ha lasów i 1 ha nieużytków. Folwarkiem zarządzał wówczas Edwin Guderian. Po sprzedaży majątku w 1930 r. las dworski został podzielony między leśnictwo powiatowe i nowego właściciela, którym było Powiatowe Towarzystwo Kolonialne ze Słupska. Wówczas to przy drodze z Machowina do Zimowisk powstała nowa osada. Z inicjatywy ówczesnego landrata (naczelnika gminy) Friedricha Wilchelma Dombois wybudowano na skraju lasu dom myśliwski. Od nazwiska pomysłodawcy, potomka francuskich kalwinistów, został on nazwany jego nazwiskiem „Forsthaus Dombois”. Swoją siedzibę miał tutaj związek niemieckich łowczych „Deutschen Jägerschaft”. Opiekę nad domem myśliwskim sprawował naczelnik rewiru leśnego Gurgel, który po swojej śmierci w 1943 r. został pochowany koło leśniczówki.
W 1939 r. w Machownie znajdowało się 71 gospodarstw rolnych, w tym:
- 20 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 16 od 5 do 10 ha,
- 30 od 10 do 20 ha,
- 5 powyżej 20 ha.
Jedne z większych gospodarstw posiadali: Richard Salomon - 54 ha, Edwin Guderian - 27 ha, Hubert Wenzlaff - 26 ha i Wilhelm Wenzlaff - 26 ha.
We wsi funkcjonowały: karczma prowadzona przez wdowę Duske, zakład budowlany Bernharda Marx, kuźnia Friedricha Rahn. Mieszkali tutaj również: szewc - Ernst Rätzke, kołodziej - Fritz Albrecht i stolarz - Paul Raade.

Kościół

W centrum wsi na wzgórzu stoi kościół z 1892 r. Znajduje się w nim witraż z XVI w., pochodzący z poprzedniej świątyni istniejącej w tamtym okresie. Przedstawia on herb rodziny Schwaven - czerwoną różę na niebieskim tle, wyrastającą z trzylistnej koniczyny. Poniżej było można przeczytać: Lorenz Swave to Machmin 1570. W kruchcie kościoła znajduje się płyta nagrobna rycerza Lorentza Schwave, który zmarł 23.01.1596 r. Wcześniej płyta nagrobna znajdowała się na posadzce przed ołtarzem. Następny kościół pochodził z okresu wojny trzydziestoletniej. Został on zamknięty w 1880 r., ze względu na zły stan techniczny budowli. Jeszcze przed wybudowaniem obecnego kościoła do tutejszej parafii przyłączono wieś Karzcino. Kościół w Machowinie należał do okręgu kościelnego Słupsk - Miasto (Stolp - Stadt). Wszyscy mieszkańcy wsi byli ewangelikami.

Szkoła

W 1932 r. w Machownie znajdowała się dwustopniowa szkoła powszechna, w której uczył jeden nauczyciel. W dwóch klasach było 70 uczniów. Ostatnim nauczycielem był tutaj Otto Zessin.

Ostatnie dni wojny

Wieś została zajęta przez Rosjan 08.03.1945 r. między godziną 15.00 a 16.00. Wówczas we wsi znajdowali się także uchodźcy z Prus Wschodnich i innych miejscowości powiatu słupskiego. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się w kolonii Machowino latem 1945 r. Wszyscy niemieccy mieszkańcy wsi zostali przesiedleni za rzekę Odrę. Straty wojenne wśród tutejszej ludności wynosiły: 10 zabitych, 29 zaginionych i 16 poległych w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarz

Pochowany w kościele, w Machowinie

Pochowani w kwaterze rodziny von Uckermann na cmentarzu w Machowinie

Pochowani na cmentarzu w Machowinie

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 530-533.
2. Landwirtschaftliches Adreßbuch der Provinz Pommern, Stettin 1939, s. 294.
3. Pommersches Güter-Adressbuch, Stettin 1892, s. 160.
4. http://pomorskie.regiopedia.pl/wiki/dombois-friedrich-wilhelm.