Charnowo
Banner

Charnowo - Arnshagen

Charnowo - wieś w gminie Ustka. Już między I-IV w n.e. mieszkali tu Goci. W V w. n.e. tereny, na których znajduje się obecna wieś, zostały zaiedlone przez Słowian. W drugiej połowie XIII w. pojawiają się osadnicy niemieccy, którzy z czasem wyparli ludność słowiańską. Pierwsza wzmianka o wsi pojawia się w dokumencie z 1337 r., na mocy którego hrabiowie Jesko ze Sławna i Jesko z Darłowa pochodzący ze szlacheckiej rodziny Swenzonen potwierdzili sprzedaż Charnowa i portu w Ustce radzie miasta w Słupsku. 
W wyniku uwłaszczenia chłopi na mocy dokumentu z 31 stycznia 1821 r. otrzymali dotychczas dzierżawione powierzchnie rolne i zabudowania w zamian za roczną rentę.  

Rolnictwo, handel i rzemiosło

W drugiej połowie XIX wieku Charnowo jako wieś miejska przekształciła się we wioskę rolniczą. W 1939 r. w Charnowie znjadowało się 60 gospodarstw rolnych, w tym:
- 22 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 17 o powierzchni od 5 do 10 ha,
- 10 o powierzchni od 10 do 20 ha,
- 11 o powierzchni powyżej 20 ha.
Największe gospodarstwa rolne posiadali: Fritz Küttner - 33 ha, Edmund Hildebrandt - 32 ha, Ferdinand Albrecht - 32 ha, Franz Papenfuss - 28 ha, Reinhold Albrecht - 27 ha, Richard Hildebrandt - 27 ha, Wilhelm Albrecht - 26 ha, Ernst Albrecht - 26 ha, Heinrich Bodtke - 25 ha, Friedrich Hildebrandt - 20 ha i Reinhold Papenfuss - 20 ha.
Oprócz gospodarstw rolnych we wsi znajdowała się mleczarnia, młyn Karla Wilke, gospoda Maxa Albrechta. Mieli tutaj swoje zakłady stolarze Artur Rahn i H. Ratzke oraz krawiec Karl Hildebrandt.

Dnia 10.05.1934 r. w niedalekim Starkowie odbyła się uroczystość, na której przedstawiciele 131 pomorskich rodzin chłopskich zasiedziałych na swoich gospodarstwach od ponad 200 lat otrzymali ręcznie wykonane dębowe tablice pamiątkowe. Z Charnowa otrzymali je następujący rolnicy:
- Reinhold Albrecht, rodzina osiedlona od 1616 r.,
- Friedrich Hildebrandt, rodzina osiedlona od 1698 r.,
- Richard Hildebrandt, rodzina osiedlona od 1717 r.,
- Ferdinand Albrecht, rodzina osiedlona od 1717 r. 

Kościół

Większość mieszkańców wsi była wyznania ewangelickiego. Tylko 5 osób deklarowało katolicyzm (1925 r.). W 1940 r. w skład parafii w Charnowie wchodziły wsie Strzelino, Strzelinko, Gałęzinowo, Wodnica i Korzek. Parafia liczyła 1755 wiernych i należała do okręgu kościelnego Słupsk-Miasto. 
Jednymi z ostatnich pastorów byli:
- Carl Theodor Leiber 1839-1893
- Ernst Gustav Brunk 1895-1931
- Dreyer 1932-1934
- Herbert Lieberg 1934-1940
- Helmut Kiausch 1940-1945
Po wcieleniu pastora Helmuta Kiausch do Wehrmachtu, opiekę na parafią przejął pastor Daudert z Prus Wschodnich. 

Szkoła 

W 1932 r. we wsi funkcjonowała jednostopniowa szkoła powszechna z jednym nauczycielem. Do szkoły uczęszczało wówczas 51 dzieci. Nowa dwustopniowa szkoła została wyświęcona 9 lipca 1939 r. Ostatnimi nauczycielami w Charnowie byli Walter Janczikowsky i Heinz Hoffmeister.

Ostatnie dni wojny

W pierwszych dniach marca 1945 r. wieś była przepełniona uchodźcami z Prus Wschodnich i Prus Zachodnich. Wczesnym rankiem 8 marca 1945 r. część mieszkańców Charnowa ewakuowała się w kierunku wschodnim. Stacjonujący w Charnowie oddział wojska niemieckiego wysadził most na rzece Słupi. Grupa uchodźców została przechwycona przez wojska radzieckie przed miejscowością Objazda. Wieś została zajęta przez Rosjan przed południem 8 marca. Pierwsi osadnicy polscy przybyli do Charnowa na początku sierpnia. Straty wojenne wśród mieszkańców wsi wynoszą: 13 zabitych, 20 zaginionych i 19 poległych w szeregach armii niemieckiej. 

Cmentarze

Cmentarz przykościelny

Data założenia: Brak danych.
Wyznanie / parafia:  Ewangelicki /  parafia Charnowo.
Status:  Nieczynny. 
Połozenie:  Centrum wsi, teren wokół kościoła. 
Współrzędne geograficzne:  N 54° 32′54,90348,  E 16° 55′31,10952
Powierzchnia:  ± 2800 m2
Układ przestrzenny:  Posadowiony na planie prostokąta na linii północ-południe. W południowej części terenu znajduje się kościół, którego najstarsza część (wieża) pochodzi z XV w. Pierwotnie teren cmentarza znajdował się wokół kościoła. Granicę tej części cmentarza od strony wschodniej tworzą drzewa świerkowe. Teren pochówkowy został powiększony w kierunku północnym. Granice tej części cmentarza od strony wschodniej i północnej tworzą drzewa dębowe.
Drzewostan i roślinność:  Drzewa: dąb, świerk. 
Najstarszy zachowany element:  Nagrobek upamiętniający pastora Carla Theodora Leiber zmarłego 18.04.1893 r.
Zachowały się: 
  • 1 marmurowy nagrobek upamiętniający pastora Carla Theodora Leiber zmarłego 18.04.1893 r.,
  • 1 krzyż żeliwny bez kamiennej podstawy upamiętniający właściciela gospodarstwa Augusta Kocha z Gałęzinowa zmarłego 13.04.1894 r.,  
  • 1 owalna tablica żeliwna upamiętniająca nauczyciela i kościelnego Gustava Rohde z Charnowa zmarłego 23.12.1894 r.,
  • 1 ogrodzenie żeliwne wokół grobu (uszkodzone).

Cmentarz parafialny

Data założenia: Brak danych.
Wyznanie / parafia:  Ewangelicki /  parafia Charnowo.
Status:  Nieczynny. 
Położenie:  Na północny - zachód od wsi, po prawej stronie traktu do Wodnicy. 
Współrzędne geograficzne:  N 54° 33′14,05368,  E 16° 54′55,38996 
Powierzchnia  ± 2200 m2
Układ przestrzenny:   Położony na planie prostokąta na linii północ-południe. Położony na płaskim terenie. Zachowały się wyraźne granice cmentarza, które wytyczają drzewa świerkowe. Wejście na teren cmentarza znajdowało się od strony południowo-wschodniej. Nie zachował się układ kwater i grobów. Teren porośnięty samosiejkami.
Drzewostan i roślinność:  Drzewa: świerk, roślinność: bluszcz, paproć, barwinek. 
Najstarszy zachowany element:  Krzyż betonowy z czarną tablicą w obrysie upamiętniający Karla i Emilie Hildebrandt
Zachowały się: 
  • granica cmentarza wytyczona przez drzewa świerkowe,
  • 1 granitowa podstawa pod żeliwny krzyż,
  • 1 tablica nagrobna z czarną tablicą inskrypcją w obrysie,
  • 1 fragment krzyża betonowego z czarną tablicą inskrypcyjną w obrysie,
  • 2 elementy z rozbitych nagrobków z lastriko. 

 

 

 

Pochowani na cmentarzach ewangelickich w Charnowie

Nazwisko Imię Tytuł / oznaczenie Data urodzenia Data śmierci
Albrecht  Michael  29.04.1802  19.02.1870 
Albrecht  Wilhelm Friederich  10.01.1840  20.02.1889 
Albrecht  Ernestine Friederike Caroline  14.12.1848 16.12.1916 
Freyse  Anna Charlotte Luise  03.11.1814  21.11.1889 
Freyse  Karl  - 18.05.1783  04.03.1859 
Hildebrandt  Karl Mąż Anny z dm. Stüwe. 28.02.1866 07.04.1932
Hildebrandt z dm.  Stüwe Anna Żona Karla Hindebrandt. 21.10.1866 02.08.1940
Hildebrandt  Karl  Mąż Emilie z dm. Hildebrandt.    09.04.1853  19.01.1924 
Hildebrandt z dm. Hildebrandt Emilie Żona Karla Hildebrandt.  09.08.1850 10.04.1940
Hildebrandt Catharina - 20.04.1730 13.01.1733
Hildebrandt Michael - 03.02.1733 12.01.1738
Hildebrandt Maria - 04.11.1738 28.07.1792
Hildebrandt Daniel - 04.11.1738 22.08.1814
Hildebrandt Catharina - 22.09.1770 16.12.1839
Hildebrandt Michael - 06.04.1774 17.08.1835
Hildebrandt Martin - 14.10.1775 18.04.1836
Hildebrandt Maria - 07.07.1777 31.05.1784
Koch C. August Właściciel. 09.08.1832 13.04.1888
Leiber Carl Theodor Pastor. 15.05.1810 18.04.1893
Rohde Gustav Kościelny, nauczyciel. 01.09.1836 23.12.1894
Römer geb. Albrecht Alwine Żona Friedricha Römer. --.--.---- --.04.1943


Mieszkańcy Arnshagen (Charnowo) polegli w wojnach

Stopień Nazwisko Imię Data urodzenia Data śmierci Wiek / miejsce urodzenia / uwagi
- Janczikowsky Heinz --.--.---- --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej.
Gefreite Müller Heinz --.--.---- --.--.1943 20 lat / front wschodni / mszę za poległego odprawiono w Charnowie 14.04.1943 r. / mąż Emmy Müller z dm. Hildebrandt.
Feldwebel Seils Erich --.--.---- --.--.1943 28 lat / Rosja - nad jeziorem Ładoga / mszę za poległego odprawiono w Charnowie 10.02.1943 r. / odznaczony: KZ 2 kl. / mąż Idy Seils, syn Lisbeth Seils.



Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 379-382.

2. Die Grenz-Zeitung nr 105 z 15.04.1943 r., str. 4.
3. Die Grenz-Zeitung nr 46 z 16.02.1943 r., str. 4.