Smołdziński Las - Holzkathen

Smołdziński Las - jedna z 16 wsi sołeckich w gminie Smołdzino. Osady na tym terenie zwane Holzkathen (Smołdziński Las) zostały założone w 1777 r. przez Franza Balthasara Schönberg von Brenckenhoff - tajnego radcę do spraw finansów, wojny i domen Fryderyka Wielkiego. Powstały tam dwa duże gospodarstwa holenderskie, a także osiedlono 16 zagrodników i 4 rodziny pasterskie. Na początku lat 30 XX wieku w skład wspólnoty Holzkathen (Smołdziński Las) wchodziły samodzielne osady: Bathara, Bäck, Bohr, Bratsch, Brenkenhofsthal, Brimberg, Chims, Czapock, Damm, Deutschmann, Gorni, Gromoll, Grünhof, Hastigsputh, Klötzen, Kreuz, Lukowe, Piezkamp, Radtke, Schippern, Scholpin, Schulgrommisch, Sduni, Stewerkowe, Wilhelmshof. Była to najdłuższa wieś w powiecie słupskim, której powierzchnia wynosiła 10,1 kilometrów kwadratowych. Według spisu powszechnego przeprowadzonego 17 maja 1939 r. wspólnota liczyła 841 osób mieszkających w 131 zabudowaniach. Rozproszenie zabudowań na tym terenie wynikało z przyczyn geologicznych. Był to teren pełen bagien i moczarów poprzetykany niskimi piaszczystymi pagórkami. To były pierwsze miejsca pod zasiedlenia.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

Wg danych z maja 1939 r. w Smołdzińskim Lesie znajdowało się 145 gospodarstw rolnych, w tym:
- 35 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 54 od 5 do 10 ha,
- 48 od 10 do 20 ha,
- 9 od 20 do 100 ha.
- 1 powyżej 100 ha.
Jednymi z większych gospodarzy byli:
Fritz Baeter posiadający 24 hektary ziemi, 2 konie, 21 sztuk rogacizny i 22 świnie;
Franz Leck posiadający 24 hektary ziemi, 3 konie, 23 sztuki rogacizny i 25 świń;
Karl Manzke posiadający 23 hektary ziemi, 2 konie, 21 sztuk rogacizny i 20 świń.
W latach 1941/42 działały tutaj: stolarnie Ernesta Haaslera i Augusta Haaslera, karczmy Georga Benke i Ernesta Grommisch, sklepy wielobranżowe należące do Willyego Klicka i Leo Knopa, kuźnia Hermanna Kuss i zakład kołodziejski Wilhelma Müllera.

Kościół

Ludność wsi była w większości wyznania ewangelickiego. W 1925 r. katolicyzm deklarowało tylko 19 osób, a jedna osoba była niewierząca. Miejscowość należała do parafii w Smołdzinie, a tym samym do okręgu kościelnego Stolp-Altstadt (Słupsk Stare Miasto).

Szkoła

W 1932 r. znajdowała się tutaj czterostopniowa szkoła powszechna z trzema nauczycielami, do której uczęszczało 150 dzieci. Dnia 30.10.1937 r. poświęcono nowe zabudowania dla nauczycieli z dwoma mieszkaniami służbowymi oraz przebudowano budynek starej szkoły. Jednymi z ostatnich nauczycieli byli Garbe, Nitz i Walter Marx.

Ostatnie dni wojny

Kilka dni przed wkroczeniem Rosjan wieś była zapełniona uchodźcami. 9 marca 1945 r. do Smołdzińskiego Lasu wkroczyły (od strony Główczyc) wojska radzieckie. Mimo braku jakiegokolwiek oporu Rosjanie spalili 9 gospodarstw – Augusta Pollex, Wilhelma Pollex, Karla Pollex I, Emila Noffke, Wilhelma Noffke, Wilhelma Grommischa II, Franza Damaschke, Otto Walk i Franza Knop I. Ponadto aresztowali oni i wywieźli wielu mieszkańców. Po niektórych ślad zaginął. Pod koniec marca 1945 r. wszyscy mieszkający w Holzkathen ludzie musieli opuścić domostwa, ponieważ teren wybrzeża został ogłoszony strefą zamkniętą. Ludność wsi znalazła schronienie w Potęgowie, Wielkiej Wsi i Świtałach. W czerwcu 1945 r. w Smołdziński Lesie znajdował się obóz jeniecki, w którym przebywało około 200 żołnierzy niemieckich. Później przetransportowano ich do Pillau (obecnie Bałtijsk – Rosja). W lipcu 1945 r. do wsi przybywają pierwsi polscy osadnicy . Z ich rąk ginie dwóch niemieckich mieszkańców – August Prög i Wilhelm Noffke.
Straty wojenne wśród ludności cywilnej Holzkathen (Smołdziński Las) wynosiły: 20 zabitych, 146 zaginionych oraz 21 poległych.

Cmentarz

Karty inwentaryzacyjne elementów nagrobnych w posiadaniu autora strony.

Pochowani na cmentarzu w Smołdzińskim Lesie

Mieszkańcy Holzkathen, Scholpin, Grünhof, Wilhelmshof, i Brenkenhofstal poległych i zmarłych podczas I wojny światowej (spis nazwisk z pomnika znajdującego się na cmentarzu ewangelickim w Smołdzińskim Lesie)

 Źródło:
1. Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Smołdzino na lata 2008-2015, Smołdzino 2008, str. 8.
2. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 577-580.