Retowo
Banner

Retowo - Rotten

Retowo - wieś w gminie Smołdzino. Obecnie w jej skład wchodzi dawna osada Lotki (niem. Lotken), położona na południowy-zachód od miejscowości. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało tutaj 81 osób (17 maja 1939 r.). W początkach swego istnienia wieś była lennem rodziny von Bandemer i pozostawała w ich dobrach do II połowy XIX w. W 1859 r. Retowo zostało sprzedane (za 4,5 tys. talarów) Wilhelmowi von Massow - włascicielowi dóbr w Będzichowie, Drzeżewie i Lipnie. Następnie przejęli je Adolf von Massow i jego syn Luis. Po śmierci tego ostatniego (w 1909 r.) wsie Będzichowo, Drzeżewo i Lipno przejął jego syna Ewald von Massow, a Retowo drugi syn - Gottfried von Massow (latem 1910 r.). Jednak Retowem zarządzał do 1913 r. Ewald von Massow. Następnie wieś została wydzierżawiona. Zaraz po zakończeniu I wojny światowej Gottfried von Massow był zmuszony sprzedać majątek dotychczasowemu dzierżawcy. W 1931 r. Retowo należało do Okręgowego Zrzeszenia Osadnictwa w Słupsku (Kreissiedlungsgenossenschaft Stolp).

Rolnictwo i działalność gospodarcza

Mieszkańcy wsi trudnili się uprawą roli i rybołówstwem. W 1938 r. znajdowało się tutaj 68 gospodarstw rolnych, w tym:
- 4 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
- 4 od 5 ha do 10 ha
- 4 od 10 ha do 20 ha,
- 3 powyżej 20 ha.
Jedno z największych z nich należało do Franza Behnke (23 ha).

Kościół

Wszyscy mieszkańcy wsi byli ewangelikami (1925). Retowo należało do parafii w Gardnie Wielkiej, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto (Stolp Altstadt).

Szkoła

We wsi nie było szkoły. Dzieci uczyły się w szkole powszechnej w miejscowości Wysoka.

Ostatnie dni wojny

Na przełomie lutego i marca 1945 r. w Retowie znajdowało się wielu uchodźców m. in. z Prus Wschodnich (okręg Braniewski, powiat iławecki, Olsztyn, Ełk). Mieszkańcy wsi nie otrzymali rozkazu do ewakuacji przed zbliżającymi się wojskami radzieckimi. Miejscowość została zajęta przez Rosjan 09.03.1945 r. Już 1 kwietnia wszyscy mieszkańcy i przebywający tutaj uchodźcy zostali zmuszeni do opuszczenia wsi. Schronienie znaleźli w Jezierzycach. Do swych domów powrócili 15 kwietnia. W sierpniu 1945 r. do Retowa przybyli pierwsi polscy osadnicy. Niemiecką ludność deportowano za Odrę od listopada 1946 r. do sierpnia 1947 r. Podczas II wojny światowej zaginęło: 2 mieszkańców wsi, a 7 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarz

Data założenia: Brak danych. Jest zaznaczony na mapach z II połowy XIX w.
Położenie: Po lewej stronie traktu prowadzącego do miejscowości Komnino, 190 m na południe od rozgałęzienia nieutwardzonego traktu (dawna osada Lotki).
Współrzędne geograficzne: N 54.62423⁰ E 17,11498⁰
Powierzchnia: ±2600 m2.
Układ przestrzenny: Posadowiony na planie prostokąta na linii wschód - zachód. Wejście na teren pochówkowy znajdowało się od strony zachodniej. Nieczytelny układ kwater i grobów. Brak elementów nagrobnych. Teren gęsto porośnięty samosiejkami.
Zachowały się: 1 krzyż żeliwny osadzony w granitowej podstawie (wielkość wraz z podstawą 2,85m), 5 ażurowych krzyży żeliwnych (uszkodzone, bez podstaw), 5 fragmentów krzyży żeliwnych, 1 betonowy obrys mogiły, 7 granitowych podstaw pod żeliwne krzyże, 3 odlewy figur aniołów z krzyży żeliwnych.

 

 

Zmarli w Retowie

Nazwisko Imię Tytuł / oznaczenie Data urodzenia Data śmierci
Krause geb. Arndt Therese - 25.10.1866 26.08.1935
Krause - - --.--.---- 03.04.1930
Praschke Heinrich - --.--.---- --.--.1945
Praschke Hermann - --.--.---- --.--.1945
Schuth Friedrich - 07.11.1834 17.10.1920
------e Wilhelm Eduard - 09.--.18-- --.--.1909
----- geb. Zur - - --.--.---- --.04.1910

 

Mieszkańcy Rotten (Retowo) polegli podczas wojen

Stopień  Nazwisko Imię Data urodzenia Data śmierci Miejsce śmierci / wiek / uwagi
Wehrmann Krause Franz 07.04.1877 12.03.1915 Poległ w Rosji.
- Noffke Joachim --.--.---- --.--.1941 Poległ.
- Meyer Gerhard --.--.---- --.--.1942 Poległ.
- Praschke Franz --.--.---- --.--.1942 Poległ.
- Meyer Georg --.--.---- --.--.1944 Poległ.
- Noffke Werner --.--.---- --.--.1944 Poległ.
- Praschke Hans --.--.---- --.--.1944 Poległ.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 934-935.
2. Die Grenz-Zeitung nr 74 z 16.03.1943 r.
3. http://www.denkmalprojekt.org/2010/gross_garde_wk1_pom.htm.