Gadrna Mała - Klein Garde

Gardna Mała - wieś sołecka w gminie Smołdzino. Wieś nosząca dawniej nazwę Garde była lennem starej pomorskiej rodziny von Tessen. W skład ich majątku wchodziły wsie Smołdzino, Wierzchocino, Witkowo, Sieci, Gardna Mała, Jawent, Łupawa i Rębowo. Prawa do tych dóbr zostały potwierdzone synom Lukasa von Tessen w 1514 r., tj. Karstenowi, Martenowi, Matthaeusowi, Swantesowi i Jacobowi. Po śmierci ostatniego męskiego potomka rodu Schwante von Tessen w 1608 r. wieś przeszła na własność księżnej Erdmunt, jej siostry Anny i księcia Bogusława von Croy, a następnie w roku 1673 r. w ręce Ernesta von Croy. W czasach pruskich Gardna Mała należała do 18 wsi królewskich, które podlegały urzędowi w Smołdzinie

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W maju 1939 r. w Gardnie Małej mieszkało 473 osób. Znajdowało się tutaj 65 gospodarstw rolnych, w tym:
- 29 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 25 o powierzchni od 5 do 10 ha,
- 10 o powierzchni od 10 do 20 ha,
- 1 o powierzchni powyżej 20 ha.
Przemysł i rzemiosło na początku lat 40 XX w. były tu średnio rozwinięte. Funkcjonowała karczma Richarda Hastigsputh a, młyn Waltera Buttke. Znajdował się sklep wielobranżowy Georga Buttke i Karla Prien. Mieli tutaj swoje zakłady mistrz budowlany Wilhelm Scheil, mistrz kominiarski Schumacher, ślusarz Ernst Müller oraz cieśle Heinrich Hasse i Reinhard Hasse. Rzemieślnicy i rybacy często zajmowali sie rolnictwem jako dodatkowym zajęciem.

Kościół

Mieszkańcy wsi byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Gardnie Wielkiej, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk - Stare Miasto.

Szkoła

Dzieci z Gardny Małej wcześniej uczęszczały na zajęcia lekcyjne do Gardny Wielkiej. W 1863 r. we wsi wybudowano szkołę. W 1932 r. była to 3-stopniowa szkoła powszechna z dwoma nauczycielami, do której uczęszczało 85 dzieci. Nauczycielami byli m.in. Friedrich Brünner i Zühlke.

Ostatnie dni wojny

Mieszkańcy wsi Gardny Małej nie otrzymali rozkazu do ewakuacji przed nadciągającymi Rosjanami, dlatego pozostali w domach. Część z nich uciekła do pobliskiego lasu podczas wkraczania do wsi żołnierzy radzieckich. Wieś została zajęta 9 marca. We wsi znajdowali się również uchodźcy z Prus Wschodnich i Prus Zachodnich. W sierpniu 1945 r. powstała polska administracja. Pierwsza deportacja niemieckich mieszkańców wsi miała miejsce 01.09.1946 r., następna 05.06.1947 r. Ostatnia deportacja miała miejsce jesienią 1948 r.  
Straty wojenne wśród tutejszej ludności cywilnej wynosiły: 3 zabitych i 80 zaginionych. W szeregach armii niemieckiej poległo 24 mieszkańców tej miejscowości.

Cmentarz

Mieszkańcy Gardny Małej pochowani na cmentarzu

Mieszkańcy Gardny Małej polegli podczas wojen

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 608-610.