Bierkowo
Banner

Bierkowo - Birkow

Bierkowo - wieś sołecka położona w gminie Słupsk. Teren obecnej wsi był już zasiedlony 800 lat wcześniej. W czasach pruskich Bierkowo było jedną z 18 wsi królewskich, które podlegały urzędowi w Słupsku. Według Brüggemann'a w Bierkowie w 1784 r. znajdował się folwark, budynek szkolny, chata pasterska oraz mieszkało 12 chłopów, wójt, dwóch robotników najemnych - łącznie 21 palenisk. Jako jedna z nielicznych wsi okręgu słupskiego Bierkowo miało oznaczenie ulic (od 1935 r.).

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1939 r. w Bierkowie było 124 gospodarstw rolnych, w tym:
- 24 gospodarstwa o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 53 gospodarstwa o powierzchni od 5 do 10 ha,
- 36 gospodarstw o powierzchni od 10 do 20 ha,
- 11 gospodarstw o powierzchni od 20 do 100 ha.
Największe gospodarstwa rolne mieli: Johann Granzow - 64 ha i Wilhelm Rätzke - 59 ha. Johann Granzow posiadał również 6 koni, 30 sztuk bydła i 30 sztuk trzody.
Jak na warunki wiejskie bardzo dobrze były tutaj rozwinięte rzemiosło i handel. Znajdowały się tutaj dwie spółdzielnie wodne zajmujące się melioracją, jedna spółdzielnia mleczarska, zakład instalacji elektrycznych, masarnia, młyny, gospoda Friedricha Manske, sklepy wielobranżowe Paula Granzow, A. Koschnick, Friedricha Manske i Paula Teschke oraz wiejska kasa pożyczkowo - oszczędnościowa. Głównym zajęciem mieszkańców była hodowla i uprawa ziemi (grunty orne z przewagą pszenicy. Prowadzili tutaj swoją działalność: mistrz budowlany K. Vigelahn, krawcy Falk, Wodtke, Zühlke, szewcy Duske, Jach i Rätzke, stolarze Andre i Rätzke oraz dwaj kowale - Fritsch i Kotz.

Kościół

Według spisu z 17 maja 1939 r. wieś liczyła 781 mieszkańców w 206 gospodarstw domowych. Mieszkańcy Bierkowa byli głównie wyznania ewangelickiego. Tylko 0,1 procenta ludności deklarowała wyznanie katolickie. Parafia należała do kościoła w Zębowie (Symbow), a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare-Miasto. Dopiero w 1906 r. mieszkańcy Bierkowa uzyskali zgodę patronów kościoła w Zębowie, tj. von Zitzewitz'a i von Below'a na budowę własnego kościoła, który został uroczyście poświęcony w 1911 r. przez generalnego superintendenta dr Büchsel'a ze Szczecina. Nowy kościół wybudowano na terenie wcześniej zasypanego stawu. Jednymi z ostatnich pastorów, którzy głosili kazania byli Spittel ze Słupska i Runkel z Bruskowa Wielkiego.

Szkoła

Szkoła w Bierkowie znajdowała się w centrum wsi. Był to XIX-wieczny drewniany budynek z dzwonnicą. W późniejszych latach budynek przebudowano. W 1932 r. była to szkoła czterostopniowa z czterema klasami. Wówczas uczęszczało do szkoły 133 uczniów. Od 1850 r. nauczali tutaj Neubüser, Zillmer, Papke, Kath, Walter Lietz, pani Moldenhauer (1931), Otto Krause i Fritz Müller.

Ostatnie dni wojny

Dnia 06.03.1945 r. naczelnik biura regionalnego NSDAP Lietz wydał rozkaz do ewakuacji mieszkańców wsi w kierunku Gdańska. Kolumna uchodźców wyruszyła nazajutrz około południa. Ze względu na ciężkie zimowe warunki kolumna poruszała się bardzo wolno. Do zmierzchu pokonała jedynie 3 kilometry. Ze względu na ostrzał artyleryjski z kierunków Kobylnicy i Widzina uciekinierzy powrócili do swych domów. Wieś była również przepełniona uchodźcami z innych okręgów, którzy uciekali przed wojskami radzieckimi. Rankiem 8 marca do wsi wkroczyły oddziały radzieckie, które nadciągnęły od strony Bruskowa Wielkiego i Lasu Redęcińskiego. W trakcie zajmowania wsi żołnierze radzieccy zastrzelili 8 osób, natomiast burmistrza Rätzke pobito. 10 marca we wsi rozlokowały się oddziały artylerii radzieckiej. Komendantura radziecka wydało zgodę na odprawianie mszy w miejscowym kościele, które każdej niedzieli odprawiał pastor Niehoff z Zębowa. W lipcu 1945 r. wybuchła we wsi epidemia tyfusu. Pod koniec sierpnia 1945 r. zmarł burmistrz Rätzke. 8 listopada rozpoczęły się deportacje ludności niemieckiej za Odrę, które zakończyły się w listopadzie 1947 r. Wiosną 1946 r. jeden z osadników zastrzelił 20-letniego Wilfrieda Vigelahn'a. Podczas nabożeństwa w kościele w Zębowie pastor Niehoff potępił to zabójstwo, za co został aresztowany na dwa miesiące. 16 sierpnia 1946 r. został wywieziony do Niemiec w jednym z transportów deportacyjnych. Podczas II wojny światowej zginęło 43 mieszkańców wsi, 47 zaginęło i 36 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarz

Data założenia: 1893 r.
Wyznanie / parafia: Ewangelicki / parafia Zębowo.
Status: Nieczynny.
Położenie: Około 800 m na południowy-zachód od centrum wsi. Przy trakcie do Żębowa.
Współrzędne geograficzne: N 54.469423⁰ E 16,923988⁰
Powierzchnia: ± 6700 m2 (94,0 m  x 72,0 m).
Układ przestrzenny: Cmentarz posadowiony na planie prostokata, na linii północny-wschód - południowy-zachód. Wejście na teren cmentarza znajdowało się od strony północno-wschodniej. Brak śladów kwater i mogił.
Drzewostan i roślinny: Przebiśniegi, bluszcz, barwinek.
Najstarszy zachowany element: Fragment żeliwnego krzyża upamiętniającego gospodarza Augusta Ratzke zmarłego 15.09.1899 r.
Zachowały się. Brak elementów nagrobnych.

 

 


Zmarli w Birkow (Bierkowo)

Nazwisko Imię Tytuł / oznaczenie Data urodzenia Data śmierci
Albreht  Paul Zmarł na tyfus. --.--.---- --.--.1945
Albreht  Ilsa Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945
Garbe Auguste Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Granzow Max Weteran I wojny światowej. Odznaczony krzyżem żelaznym 2 kl. Zmarł o godz. 02.15 rano w wieku 46 lat. --.--.---- 16.03.1943
Granzow Traute Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Granzow Frieda Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Granzow Martha Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Granzow Wilhelm Zmarł na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Jach Irmgard Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Loll Ilsa Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Papenfuβ Hilda Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Rätzke Wilhelm Zmarł na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Rätzke Lina Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Rätzke August Właściciel gospodarstwa rolnego. 16.01.1845 15.09.1899
Rätzke Else Zmarła na tyfus. --.--.---- --.--.1945/46
Rätzke Wilhelm Burmistrz. --.--.---- --.08.1945
Vigelahn Wilfried Żył 20 lat / zastrzelony przez osadnika. --.--.---- --.--.1946
Voβ Helene Zmarła latem 1945 r. --.--.---- --.--.1945
Voβ Friedrich - --.--.---- --.12.1945

 

Mieszkańcy Birkow polegli podczas wojen

Stopień  Nazwisko  Imię  Data urodzenia  Data śmierci   Miejsce śmierci / wiek / uwagi
Albrecht Ernst   --.--.----   --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 55. 
Albrecht  Ernst    --.--.----   --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 2. 
Albrecht  Wilhelm   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Kubl. str. 10. 
Albrecht  Willi   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 4. 
- Albrecht  Paul   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 12. 
Albrecht  Walter   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 12. 
Albrecht  Paul   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 15. 
- Albrecht  Ernst   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Triftstr. 10. 
Albrecht  Erich   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Schmiedestr. 4. 
Andre Fritz  --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Schmiedestr. 4.
Bahr Gustav  --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 9.
Bodesohn Fritz  --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej.
Buntz Paul  --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 1.
Derwald Max  --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej.
Falk  Erich   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 18. 
Granzow Friedrich   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 11. 
Granzow  Werner   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbower 23. 
Granzow  Erich   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ulrichstr. 9. 
Granzow Siegfrid   --.--.----   --.--.----  Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ulrichstr. 9. 
- Granzow Walter  --.--.----  --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 44.
- Neitzel Walter  --.--.----  --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Schmiedestr. 7.
- Wegner Reinhold  --.--.----  --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Ausbau 15.
- Zessin Kurt  --.--.----  --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Hauptstr. 17.
- Zessin Helmut  --.--.----  --.--.---- Poległ podczas II wojny światowej. Mieszkał przy Symbowerstr. 24.

Źródło:

1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 398-402.