Swołowo - Schwolow

Swołowo - wieś w gminie słupskiej. W 1240 r. należała do zakonu Joannitów. W XIV wieku była w posiadaniu rodziny von Below, a następnie von Glasenapp (1474 r.). W 1474 roku książę Eryk II i Peter Glasenapp dokonali wymiany miasta Polanów na sześć wsi: Sławska, Swołowa, Mazowa, Kanina, Hiveze i Bosezow. W późniejszych latach Swołowo weszło w skład wsi królewskich, które podlegały urzędowi w Słupsku. Pod koniec XVIII wieku nastąpiło uwłaszczenie chłopów, tj. nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi. Dnia 10 maja 1934 r. na uroczystej akademii w Starkowie przedstawiciele 131 pomorskich rodzin, którzy od ponad 200 lat gospodarują na swojej ziemi, otrzymało ręcznie rzeźbione dębowe tablice pamiątkowe. Ze Swołowa tablice otrzymali przedstawiciele 9 rodzin: Albert Albrecht I (od 1573 r.),  Albrecht Zessin (od 1581  r.), Albrecht Albrecht (od 1585 r.), Friedrich Albrecht I (od 1654 r.), Gerhard Albrecht (od 1659 r.), Franz Schulz (od 1669 r.), Paul Zessin (od 1689 r.), Schulz Albrecht (od 1694 r.)  i Albrecht Schulz (od 1712 r.). 

Rolnictwo, rzemiosło i handel

W 1939 r. we wsi znajdowało się 39 gospodarstw rolnych, w tym:
- 10 o powierzchni od 0,5 ha do 5 ha,
- 10 o powierzchni od 5 ha do 10 ha,
- 4 o powierzchni od 10 do 20 ha,
- 15 o powierzchni powyżej 20 ha.
Największe gospodarstwa rolne posiadali: Albert Albrecht I - 71 ha, parafia Swołowo - 72 ha, Friedrich Albrecht I - 63 ha, Friedrich Albrecht II - 54 ha, Artur Albrecht - 53 ha, Albert Albrecht II - 52 ha, Albert Schulz - 52 ha, Paul Zessin - 51 ha, Albert Müller - 50 ha, Fritz Duske - 50 ha. 
Handel i rzemiosło były we wsi średnio rozwinięte. W latach 40 XX w. działały w Swołowie kasa oszczędnościowo-pożyczkowa, spółdzielnia mleczarska, sklep wielobranżowy Luise Baller i W. Barz, młyny (wiatraki) należące do Alberta Papenfuß i Roberta Papenfuß. We wsi mieszkali również mistrz murarski Bauske, kowal Pagel, kołodziej Zielske, stolarz Schulz i szewcy Boldt i Sill. Ostatnim burmistrzem Swołowa był Gerhard Albrecht.

Kościół

Według spisu ludności z 17 maja 1939 r. w Swołowie mieszkało 315 osób, tworzących 78 gospodarstw domowych. Wszyscy mieszkańcy wsi byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Bruskowie Wielkim, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Miasto (Stolp Stad).

Szkoła

W latach 30 XX w. istniała tutaj dwustopniowa szkoła powszechna, prowadzona przez jednego nauczyciela - Friedricha Horna. Do szkoły uczęszczało wówczas 66 dzieci. W 1931 r.  na wschodnim skraju wsi  wybudowano nowy budynek szkoły.

Ostatnie dni wojny

Już w styczniu 1945 r. we wsi zaczęły się przygotowania do ewakuacji przed nadciągającymi wojskami radzieckimi. W marcu, jeszcze przed wkroczeniem wojsk radzieckich, wieś była przepełniona około tysiącem uchodźców z Prus Wschodnich i Prus Zachodnich oraz mieszkańcami z sąsiednich okręgów. Dnia 6 marca burmistrz Swołowa Gerhard Albrecht wydał rozkaz do ewakuacji. Tylko część mieszkańców wykonało rozkaz i opuściło wieś. Będąc między Bierkowem i Słupskiem rozeszła się plotka, że Słupsk został zajęty już przez Rosjan. Na tą wiadomość wozy uchodźców zawróciły i zatrzymały się na dwa dni w Bruskowie Wielkim. Nad ranem 8 marca 1945 r. przez Swołowo przejechały dwa radzieckie czołgi, które skierowały się w kierunku Słupska. Wkrótce do wsi przybyło konno wojsko radzieckie. W Swołowie została ustanowiona radziecka komendantura. Dnia 1 sierpnia 1945 r. do wsi przybyli pierwsi Polacy pochodzący z terenów Kielecczyzny, z dawnego województwa białostockiego i rzeszowskiego, a także z dawnych kresów wschodnich. Pierwszym nauczycielem w wiejskiej szkole był pan Cejmer. Niemieccy mieszkańcy wsi zostali deportowani za Odrę 23.11.1945 r. i 26.11.1946 r. Podczas II wojnie światowej zginęło 11 mieszkańców wsi, 27 zaginęło i 25 poległo w szeregach armii niemieckiej. 

Cmentarze

Cmentarz przykościelny

Cmentarz parafialny

Pochowani na cmentarzach w Swołowie