Stara Dąbrowa
Banner

Stara Dąbrowa - Alt Damerow


Stara Dąbrowa - wieś w gminie Damnica. W czasach pruskich była ona jedną z 18 wsi królewskich, podlegającą pod urząd w Słupsku (Stolp). Według Brüggemann'a w roku 1784 w Starej Dąbrowie mieszkało dziesięciu chłopów, zwierzchnik wiejskiej społeczności, który jednocześnie pełnił funkcję królewskiego strażnika leśnego, czterech wolnych gospodarzy - osadników na folwarku, dwóch chłopów małorolnych - łącznie istniało tam trzynaście ognisk domowych.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1939 r. w Starej Dąbrowie były 63 gospodarstwa rolne, w tym:
- 44 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 4 od 5 do 10 ha,
- 13 od 10 do 20 ha,
- 2 powyżej 20 ha.
Przemysł i rzemiosło były tu słabo rozwinięte. Według księgi adresowej Rzeszy w latach 1941/42 we wsi funkcjonowała Kasa Oszczędnościowo-Pożyczkowa oraz karczma Karla Birr. Znajdowały się tutaj piekarnia i sklep kolonialny należące do Otto Lorbass′a (Lehrbass). Swoją działalność prowadzili tu również: kowal Willi Heratsh, szewcy Paul Hingst i Albert Nitz, kołodziej Albert Kristkeitz oraz rzeźnicy Paul Daske i Werner Daske. We wsi mieszkała również akuszerka - Anna Heratsch.

Kościół

Mieszkańcy wsi byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Zagórzycy, a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Stare Miasto (Stolp-Altstadt). Ze względu na dużą odległość do kościoła w Zagórzycy (około 6 km) msze dla starszych mieszkańców odprawiano w miejscowej szkole. Często było to tylko czytanie pisma świętego przez nauczyciela.

Szkoła

W Starej Dąbrowie funkcjonowała dwustopniowa szkoła powszechna (1932) z dwoma nauczycielami. Do szkoły uczęszczało wówczas 72 uczniów. Nauczycielami byli: Buhrke, Thonis, Strelow oraz Erich Vangerow.

Ostatnie dni wojny

W pierwszych dniach marca 1945 r. Stara Dąbrowa była zapełniona uchodźcami z Prus Wschodnich i Prus Zachodnich. Sami mieszkańcy również byli przygotowani do ewakuacji, lecz nie było nikogo, kto mógłby wydać rozkaz do opuszczenia miejscowości. 8 marca radzieckie kolumny pancerne zajęły wieś, po drodze rozjeżdżając wielokilometrowe tabory uciekinierów. Kilka zagród w Starej Dąbrowie zostało ostrzelanych z czołgów. Piekarz Otto Lorbass (Lehrbass) z obawy przed Rosjanami wraz z żoną, synową i jej córką, a także innymi mieszkańcami wsi (łącznie 12 osób) odebrało sobie życie w ostatnim gospodarstwie od stron Łebienia. Rosjanie pozostali w Starej Dąbrowie do końca 1945 r. Po przejęciu wsi przez Polaków nastąpiły deportacje jej niemieckich mieszkańców za Odrę. Podczas II wojny światowej zginęło: 32 mieszkańców, 34 zaginęło, a 25 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarze

Cmentarz nr 1

Data założenia: Brak danych. Występuje na mapie z 1935 r.
Położenie: 485 m na północny-zachód od wsi. Po prawej stronie leśnego traktu do Zagórzyczki.
Współrzędne geograficzne: N 54.461373⁰ E 17,290633⁰
Powierzchnia: 1976 m2 (szerość 38,00 m x długość 52,00 m).
Układ przestrzenny: Posadowiony na planie prostokąta, na linii północny-wschód - południowy-zachód. Granice cmentarza wytyczają drzewa dębowe i wał ziemny. Nie zachował się układ kwater i grobów. Brak elementów nagrobnych. Teren nie różni się niczym od pozostałej części lasu.
Zachowały się: wał ziemny wytyczający granicę cmentarza, drzewa dębowe wytyczające granicę cmentarza, w południowo-wschodnim narożniku cmentarza granitowy głaz, 1 granitowa podstawa z fragmentem żeliwnego krzyża.

 

Cmentarz nr 2

Data założenia: Brak danych. Występuje na mapie z 1935 r.
Położenie: Na północny-zachód od wsi, po lewej stronie traktu do Zagórzyczki. Około 90 m na północny - wschód od cmentarza nr 1.
Współrzędne geograficzne: N 54.462633⁰ E 17,291781⁰
Powierzchnia: Powyżej 1400 m.
Układ przestrzenny: Posadowiony na wzniesieniu terenu, na planie prostokąta, na linii północny-zachód - południowy-wschód. Granice cmentarza nieczytelne. Groby położone na linii wschód - zachód. Nie zachował się układ kwater i alei. W części północnej cmentarza znajdowała się kwatera dziecięca, na co wskazują zachowane elementy nagrobne. Teren porośnięty poszyciem leśnym.
Roślinność: Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.).
Zachowały się: 1 krzyż betonowy, 2 krzyże ażurowe bez porcelanowych tabliczek inskrypcyjnych, 1 betonowy nagrobek dziecięcy bez owalnej porcelanowej tabliczki inskrypcyjnej, 10 podstaw pod żeliwne krzyże, 8 betonowych obrysów mogił dziecięcych, 1 betonowy obrys mogiły - duży podwójny, 11 elementów z rozbitych nagrobków.

 

 

 

 Pochowani na cmentarzach w Starej Dąbrowie

Nazwisko Imię Tytuł / oznaczenie Data urodzenia Data śmierci 
Daske - Kobieta. --.--.---- --.--.1945
Dehn Artur Pochowany na cmentarzu nr 2. 03.04.1915 09.06.1939
Lehrbass Otto Właściciel piekarni i sklepu kolonialnego. Popełnił samobójstwo. 03.06.1886 08.03.1945 i
Lehrbass geb. Sawusch Martha Pierwsza żona Otto Lehrbass′a. 03.04.1915 2/3.10.1931 i


   

Mieszkańcy Alt Damerow (Stara Dąbrowa) polegli podczas wojen i zmarli z odniesionych ran

Stopień Nazwisko Imię Data urodzenia Data śmierci Miejsce śmierci / wiek / uwagi
- Grunst Edmunt --.--.---- --.03.1945 -
- Grunst Rudi --.--.---- --.03.1945 -
- Lehrbass Kurt --.--.---- --.12.1944 Syn Otto Lehrbass′a i Marth′y z dm. Sawusch.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 372-373.
2. http://sawusch.homepage.t-online.de/albert.htm.