Damnica
Banner

Damnica - Hebrondamnitz

Damnica - siedziba urzędu gminy i sołectwa, licząca 1203 mieszkańców. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało tu 717 osób (17.05.1939r.)1. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1407 r. i wymieniona została wówczas nazwa Damnitze. W 1469 r. książę pomorski Eryk II przekazał w lenno braciom Klausowi i Lorenzowi von Stojentin kilka wsi pomorskich, wśród których była Damnica. W 1485 r. (oraz przez co najmniej następne 100 lat) majątek był w posiadaniu rodziny von Schwave. W I połowie XVII w. Wilhelm Hohenzollern, elektor brandenburski i książe pruski przekazał wieś (za zasługi w wojnie trzydziestoletniej) Danielowi Dietrichowi von Hepburn. Był on synem Edelmanna Aleksandra Hepburn, szkockiego zwolennika królowej Marii Stuart, który po jej śmierci uciekł do Starogardu na Pomorzu, gdzie ożenił się z córką bogatego kupca. Po śmierci Daniela Hepburn (zmarł na dżumę) majątek odziedziczył jego syn Fryderyk. Z klasyfikacji Hufena możemy dowiedzieć się, że jeszcze w 1717 r. Damnica była w posiadaniu Alexandra Ernsta von Hebron (Hepburn). Pod zarządem tej rodziny wieś przemianowano na Hepburn-Damnitz, a następnie na Hebron Damnitz. Również nazwisko rodowe "Hepburn" uległo zmianie na Hebron. W XVIII wieku Damnica należała do: Johana von Hainsky, Siegfrieda von Hainsky i jego córki Henrietty Dorothei, która poślubiła starostę Friedricha Bogislava von Puttkamer. W 1835 r. majątek w Damnicy kupił (za 12000 talarów) podpułkownik Heinrich Karl Philip von Damnitz. Następnie przejęli go: Richard von Blanckensee (1884)i baron Karl von Gamp (1910), który w 1890 r. ożenił się Klarą Bayer - córką Fridricha Bayera, założyciela koncernu chemicznego i farmaceutycznego. Po śmierci Karla (w 1918 r.) właścicielką majątku została Klara von Gamp, a po niej majątek przejęła (w 1938 r.) najstarsza córka Klara Armster.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1891 r. majątek w Damnicy liczył 1545 ha, w tym było: 752 ha gruntów ornych, 12 ha łąk, 27 ha pastwisk, 752 ha lasów i 2 ha powierzchni wodnych. W zabudowaniach gospodarczych znajdowały się: 42 konie, 189 sztuk rogacizny, 1078 owiec i 109 świń. Po 47 latach nowy właściciel majątku nie kładł nacisku na produkcję rolną. Powierzchnia majątku spadła do 750 ha, w tym było: 55 ha gruntów ornych i 695 ha lasów. Zaprzestano hodowli na skalę produkcyjną. Na własny użytek właściciela hodowano: 6 koni, 10 sztuk rogacizny i 20 świń. Poza majątkiem we wsi znajdowało się 86 gospodarstw rolnych, w tym:
- 28 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 27 od 5 do 10 ha,
- 30 od 10 do 20 ha,
- 1 powyżej 20 ha.
Przed II wojną światową handel i rzemiosło były w Damnicy dobrze rozwinięte. Działały tutaj: tartak należący do rodziny von Gramp-Massaumen'a, sklepy- wielobranżowy E. Liedtke, materiałów budowlanych Wodetzki'ego oraz towarów kolonialnych Wernera Platha, który prowadził również karczmę. We wsi działalność prowadzili między innymi: kominiarz Alfred Hoffmann, piekarz P. Schulz, malarz Natzmer, rzeźnik Paul Lenk oraz handlarz bydłem Alfred Lietzke. Swoje warsztaty mieli tutaj również:kowal H. Grunst, szewcy Daschke, Mickley i Sädler, oraz kołodzieje K. Guhl i H. Sill. Na dworcu kolejowym Pani Bertram prowadziła restaurację. Gabinet dentystyczny należał do H. Winkelmann'a.

Kościół

Mieszkańcy Damnicy byli w większości ewangelikami. W 1925 r. tylko 14 osób deklarowało katolicyzm. Wieś należała do parafii w Dammen (Damno), a tym samym do okręgu kościelnego Stolp-Altstadt (Słupsk Stare Miasto). Na przełomie 1906/1907 wybudowano( na południowo-zachodnim skraju parku dworskiego) kaplicę.

Szkoła

W 1932 r. w Damnicy funkcjonowała 3-stopniowa szkoła powszechna, z trzema klasami i dwoma nauczycielami. Do szkoły uczęszczało wówczas 134 uczniów. Wśród uczących tutaj wymienia się: Paul'a Grasse (1920-1931), Huberta Schardin, Willego Schülke, M. Tinschert'a i Henny Specht.

Ostatnie dni wojny

Miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie 8 marca 1945 r.
Podczas II wojny światowej zginęło 19 mieszkańców wsi, 75 zaginęło i 31 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarze

W Damnicy znajdowały się trzy cmentarze, z których jeden był miejscem pochówkowym dawnych właścicieli ziemskich.

Cmentarz nr 1

Data założenia: Brak danych
Położenie: Po lewej stronie drogi wylotowej z Damnicy w kierunku Zagórzycy, za wiaduktem.
Współrzędne geograficzne: N 54.498052°, E 17.267943°
Powierzchnia: Brak danych.
Układ przestrzenny: Granice cmentarza nieczytelne. Nie zachował się układ grobów. 
Zachowały się: Brak śladów świadczących o przeznaczeniu tej części terenu.

Cmentarz nr 2

Data założenia: XIX wiek
Położenie: Zachodni skraj wsi, po prawej stronie drogi wylotowej z Damnicy w kierunku Zagórzycy, przed wiaduktem.
Współrzędne geograficzne: N 54.498837°,  E 17.266770°
Powierzchnia:  ± 2900 m2
Układ przestrzenny: Posadowiony na wzniesieniu terenu na linii wschód-zachód. Zmarłych grzebano na linii wschód-zachód. Wejścia na teren grzebalny  znajdowały się w narożnikach: północno-wschodnim i południowo-wschodnim. Kwatera dziecięca znajduje się w północno-zachodniej części cmentarza.
Najstarszy zachowany element: Żeliwna tablica inskrypcyjna upamiętniająca Heinricha Böhnke zm. 18.03.1888r.
Zachowały się: 42 krzyże żeliwne, 23 granitowe podstawy pod żeliwne krzyże, 2 drewniane krzyże, 2 krzyże wykonane z metalowych rur, 1 granitowy obelisk, 2 nagrobki z betonowym krzyżem, 5 kamiennych krzyży, 2 Kamienne nagrobki, 5 żeliwnych płyt inskrypcyjnych, 3 żeliwne ażurowe ogrodzenia grobów, 12 obrysów mogił (z granitu i betonu), 13 obrysów mogił w kształcie trumny (tumby), 4 nagrobki w kształcie pnia drzewa, bez tablic inskrypcyjnych, 42 fragmenty po nagrobkach,

Cmentarz właścicieli ziemskich

Data założenia: Brak danych.
Położenie: Około 100 m po prawej strony drogi Damnica - Damno. 
Powierzchnia: ± 1500 m2
Współrzędne geograficzne: N 54.50414° E 17.28588° 
Układ przestrzenny: Na założenie wykorzystano naturalną kotlinę. Od strony południowo-zachodniej kotlinę zamykało 42m ogrodzenie składające się z 2 słupów bramy wejściowej i 10 filarów podtrzymujących metalowe przęsła. W centralnym punkcie cmentarza, na wprost bramy wejściowej, znajdował się grobowiec, w którym pochowano Karla von Gamp (zm. 1918) i Klare von Gamp. Do jego budowy użyto m.in. cegieł: czerwonej typu gotyckiego (0,30m x 0,14m) oraz w formie sześcianu i profilowanej ozdobnej. Miejsce głównego grobowca jest położone na linii północny-wschód - południowy-zachód. Został on całkowicie zniszczony. Z zachowanych śladów możemy jedynie określić jego przybliżoną wielkość: szerokość 4,0 m, długość 8,0 m. Od 1919 r. do 1970 r. znajdował się w tym miejscu pomnik wykonany przez znanego niemieckiego rzeźbiarza Fritza Klimscha. Rzeźba przedstawiała klęczącego nagiego mężczyznę, który podpierał ręką pochyloną głowę. Klęczał on na wysokim postumencie z wapnia muszlowego. Rzeźba została sprowadzona przez Klarę von Gamp. Obecnie pomnik znajduje się w Słupsku, na skwerze Pierwszych Słupszczan.
Na zachodnim skraju cmentarza, 14m od ogrodzenia znajduje się drugie miejsce pochówkowe (2,96m x 3,78m), otoczone granitową opaską (0,25m x 0,25m). W granitowych blokach były zamontowane metalowe słupki o przekroju kwadratowym, na których wspierały się przęsła okalającego grób wraz z żeliwnymi tablicami inskrypcyjnymi. Grób jest posadowiony na linii północny-wschód - południowy-zachód. We wschodniej części cmentarza znajdują się obok siebie dwa grobowce położone na linii wschód - zachód. 
Zachowały się:  Pomnik nagrobny wykonany przez Fritz′a Klimsch′a, który obecnie znajduje się w Słupsku, żeliwna tablica inskrypcyjna upamiętniająca 5 zmarłych członków rodziny von Damitz.

 

Przy drodze wylotowej z Damnicy w kierunku Zagórzycy znajduje się stadion sportowy z 1924 r., wybudowany na terenie darowanym mieszkańcom wsi przez baronową Klarę von Gramp. Przed wojną był to jeden z lepiej wyposażonych obiektów sportowych w powiecie. Na jego terenie znajdowało się miejsce upamiętniające poległych podczas I wojny światowej mieszkańców Damnicy i należącego do niej okręgu wiejskiego. Wejście na teren stadionu i do miejsca pamięci znajdowało się po prawej stronie drogi wylotowej ze wsi w kierunki Mianowic. Zachowały się filary bramy z ociosanych bloków granitowych. Na przeciwko bramy znajdowały się szerokie (na 8 m), schody prowadzące do kaplicy, która była pokryta dwuspadowym dachem. W jej wnętrzu, w tzw. sali bohaterów znajdowała się tablica z czarnego granitu ze słowami „Ku czci poległych naszych braci w I wojnie światowej 1914-1918.”.
Zachodnia granica stadionu była obsadzona 27 dębami. Pod każdym z drzew znajdował się polny kamień z wyrytym imieniem, nazwiskiem, datą urodzin i datą śmierci poległego. Obecnie odnaleziono 4 kamienie upamiętniające Karla Böhnke, Karla Kosbab, Hermanna Kosbab i Karla Radtke. W północno-wschodnim rogu boiska znajdował się pomnik upamiętniający jedynego poległego mieszkańca Damnicy podczas wojny francusko-pruskiej. Na granitowym głazie znajdowała się inskrypcja: „Zu Ehren des Sergeanten Heinrich Pionke, geb. 24.6.1840 zu Hebrondamnitz, gef. 23.1.1871 im Gefecht vor Dijon als Fahnenträger des II. Btls. 8. Pomm. Inftr. Regts. Nr 61 – Getreu bis in den Tod” 3

 

 

Pochowani na cmentarzu rodowym

Nazwisko Imię Tytuł / oznaczenie Data urodzenia Data śmierci
von Arnim geb. v. Damitz Clara - --.--.---- 01.05.1883
von Blanckensee Erich - --.--.---- 10.01.1859
von Blanckensee Anna - --.--.---- 13.04.18--
von Damitz Heinrich Karl Philip Podpułkownik. --.--.---- 05.01.1869
von Damitz geb.v. Puttkamer Henriette - --.--.---- 27.05.1848
von Gamp Karl Baron. --.--.---- --.--.1918
von Gamp geb. Bayer Klara Córka znanego przemysłowca farmaceutycznego. --.--.---- --.--.1938

 

Pochowani na cmentarzu w Damnicy

 Nazwisko  Imię  Tytuł / oznaczenie  Data urodzenia Data śmierci 
Birr  Karl  Mąż Johanne z dm. Kosbab, mistrz bednarski.  15.05.1827  09.05.1912 
Birr geb. Kosbab Johanna  Żona Karla Birr.  21.09.1825  22.11.1887 
Birr  Albert  15.12.1868  27.06.1928 
Birr geb. Reiske Emma  -  11.12.1892  07.04.1940 
Birr  Heinrich  Robotnik.  18.07.1861 15.04.1908 
Bödler  Heinz  Zginął śmiercią lotnika podczas szkolenia.  20.02.1918  24.03.1943 
Boelzke  Wilhelm  Hodowca owiec.  25.09.1831  18.09.1916 
Böhnke  Heinrich, Hermann 20.12.1882  12.05.1904 
Böhnke  Franz  26.09.1851  25.01.1890 
Böhnke  Heirich  04.03.1817  18.03.1888 
Böhnke  Albert  Syn listonosza Böhnke.  26.09.1893  28.04.1894 
Böhnke geb. Mischke Mischke Dorothea  02.12.1820  21.12.1891 
Bonneß  Carl  Zwrotniczy.  11.02.1861  16.12.1903 
Cilrid Franz - 19.05.18-9 01.04.1904
Dehn Gizela - 15.08.1884 08.04.1947
Dollase Albert - 10.01.1868 03.06.1903
Dollase Paul Franz Wilhelm - 11.07.1897 10.04.1914
Franziska Bertha - 21.09.---- 18.12.1913
Freitag geb. Gildemeister Henriette - 05.03.1841 01.11.1900
Gaedtke Wilhelm - 02.07.1815 15.11.1899
Garbe Bernhard - 09.02.1850 19.06.1906
Garbe Albert - 24.06.1836 13.04.1894
Gilrich Franz - 19.05.1849 01.04.1904
Golchert geb. Hingst Friederike Deputatnik. 06.08.1835 10.11.1904
Grabow Erich - 14.02.1905 27.09.1933
Grabow geb. Papart Rudolpfine - 25.08.1879 17.01.1920
Greinke geb. Pett Johanna - 09.12.1850 25.03.1902
Groth Karl - 25.02.1837 24.02.1922
Guhl Meta - 13.12.1919 08.09.193-
Guhl Otto - 12.09.1807 11.03.1910
Hingst Berta - 09.09.1870 --.05.1945
Hingst Otto - 17.09.1873 --.04.1956
Hochfeld Henriette - 15.12.1839 08.09.1902
Hoppe Hermann - 07.08.1861 15.03.1902
Jeschke Ferdinand - 20.01.1859 11.02.1942
Kirk Frieda - 03.06.1922 17.07.1943
Kirk Karl - 24.12.1872 --.--.----
Kirk Karol - 03.11.1899 28.01.1968
Kirk Emma - 01.01.1896 13.02.1982
Kosbab  Gottlieb  Leśniczy.  05.01.1833 18.01.1915 
Kosbab  Karl  14.07.1859  25.12.1910 
Kosbab  Max  01.03.1885  27.05.1935 
Kramp  Wilhelm Friedrich  15.10.1881  01.07.1901 
Krause geb. Radtke Bertha   18.10.1853   12.05.1939 
Krause Berta  17.06.1884  18.04.1912 
La--ge Margarete - 18.07.1890 --.02.1935
Leese Erna - 03.01.1909 08.03.1933
Lietzke Gustav Handlarz bydłem / mąż Louise z dm. Kranzusch. 11.11.1817 09.10.1889
Lietzke geb. Kranzusch Louise Żona Gustava Lietzke. 22.09.1821 30.12.1903
Lüdtke Frieda Bertha Franziska - 21.09.1900 18.12.1913
Massow geb. Ulrich Emma Córka Berty i Friedricha Ulrich. 11.12.1891 30.07.1920
Marohn Karl - 04.06.1900 17.10.1955
Mathilde geb. Rünstler Wilh. - 19.01.1830 17.10.1906
Mickleÿ Johann Właściciel gospodarstwa. 03.09.1853 03.12.1911
Müller Wolfgang - 10.08.1945 31.10.1945
Müller Theodor Pasterz. 12.06.1848 28.09.1903
Müller Wilhelm Cieśla. 22.08.1830 31.03.1906
Müschke geb. Krupp  Henriette  15.08.1832  01.07.1906 
Nitz Hermann - 04.12.1841 09.01.1904
Parpat Otto - 20.02.1895 10.04.1933
Parpat geb. Birr Adeline - 13.12.1850 14.01.1899
Perlid geb. Seils Johanna Karoline - 24.06.1837 24.02.1912
Plath geb. Strehow Emma - 01.03.1865 12.11.1938
Plath Maria - --.04.188- 17.02.1939
Plath Friedrich - 30.05.1--- -2.03.----
Priebe August Mąż Karoline z dm. Müller. 01.02.1835 29.05.1898
Priebe geb. Müller Karoline Żona Augusta Priebe. 01.12.1836 18.08.1924
Priebe Wilhelm - 11.01.1828 30.04.1902
Priebe Robert - 19.06.1857 18.10.1915
Priebe geb. Bruder Johanna - 11.11.1829 10.11.189-
Radtke  Therese  17.04.1871 05.01.1934 
Radtke geb. Radtke Bertha  18.10.1853  12.05.1939 
Radtke  Leo  Inftr.-Regt. 46 / zmarł w Halberstadt.  08.11.1890  08.03.1919 
Radtke  Albert  08.03.1881  10.12.1919 
Radtke geb. Blau Adeline 20.05.1862  --.09.1917 
Retzlaff  Heinrich  Mąż Johanne z dm. Miottel.  27.09.1845  22.12.1926 
Retzlaff geb. Miottel  Johanna  Żona Heinricha.  14.01.1840  20.03.1909 
Ritz  Hermann  Młynarz.  04.12.1841  09.01.1904 
Sädler  Werner  08.12.1898  29.04.1935 
Sädler  Heinz  Sierżant Luftwaffe, zginął podczas szkolenia.  20.02.1918  24.03.1943 
Schardin geb. Lenke  Adeline  16.08.1836  26.10.1914 
Schoth geb. Bolduan  Anna  03.04.1890  09.10.1941 
Schulz Albertine - 26.08.1829 19.04.1899
Schwarz Loise - 22.03.1893 04.08.1913
Schwate geb. Schneider Maria - 13.03.1839 14.08.1904
Specht Henny Nauczycielka. 24.10.1893 24.12.1945
Specht Hellmut Pilot Luftwaffe / grób symboliczny. --.--.1916 --.--.1941
Specht Harry Pilot Luftwaffe. --.--.1919 --.--.1944
Stach Emil Majster budowlany. 02.04.1896 18.10.1941
Steffenhagen Johann - 26.11.1835 18.04.1899
Steffenhagenn geb. Groth Johanna - 22.08.1838 30.09.1901
Striecker Karl 25.11.1835  20.12.1906 
Szczepan  Walter Frich  22.04.1895  19.01.1910 
Trapp  Erich  08.10.1914  04.09.1915 
Trapp Gerhard - 22.09.1921 02.10.1922
Trapp Gustav - 30.06.1858 10.07.1924
Ulrich Friedrich Mąż Berty z dm. Massow. 05.04.1837 13.10.1927
Ulrich geb. Striecker Berta Żona Friedricha Ulrich. 05.08.1857 15.01.1916
Wiedenhöst Karl - 20.01.1882 01.06.1912
Wiedenhöst Karl Weteran wojny prusko-francuskiej 1870-1871. 08.07.1843 27.06.1925
Wiedenhöst geb. Nofke - Żona Karla Wiedenhöst, weterana wojny 1870-1871. 22.05.1844 20.09.1910
Wummel Franz - 04.09.1875 03.04.1920
Zilske Hermine - 16.03.1849 11.11.1905
Zitzke Axel - 12.10.1944 19.04.1945

HebronMieszkańcydamnitz (Damnica) polegli podczas wojen

   Stopień    Nazwisko Imię Data urodzenia Data śmierci  Miejsce śmierci / wiek / uwagi
- Pionke      Heinrich 24.06.1840 23.01.1871 II Btls. 8 Pomm. Inftr. Regts. Nr 61 / poległ w bitwie pod Dijon (Francja).3
- Kosbab Hermann 03.09.1880 08.12.1914 -
- Radtke Karl 13.05.1888 08.12.1914 -
- Böhnke Karl 12.02.1880 27.06.1915 -
- Kosbab Karl 09.02.1882 05.10.1915 -
Gefreiter Radtke Leo 08.11.1890 08.03.1919 Inftr.-Regt. 46 / zmarł w Halberstadt.
Oberleutnant   Specht Hellmut --.--.1916 --.--.1941 Pilot Luftwaffe / lat 26 / zginął nad Kanałem La Manche / syn Henny Specht.
Feldwebel Sädler Heinz 20.02.1918 24.03.1943 Kandydat na pilota / zginął śmiercią lotnika / 25 lat / syn Ernsta Sädler'a / mszę za zmarłego odprawiono w Damnicy 02.04.1943 r. o godz. 16.30.2
Feldwebel Specht Harry --.--.1919 --.--.1944 Pilot Luftwaffe / lat 25 / syn Henny Specht.

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 563-566.
2. Die Grenz-Zeitung - 1943.
3. Materiały o Damnicy otrzymane od Pani Ewy Kazanowicz.