Damnica - Hebrondamnitz

Damnica - siedziba urzędu gminy i sołectwa, licząca 1203 mieszkańców. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało tu 717 osób (17.05.1939r.)¹. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1407 r. i wymieniona została wówczas nazwa Damnitze. W 1469 r. książę pomorski Eryk II przekazał w lenno braciom Klausowi i Lorenzowi von Stojentin kilka wsi pomorskich, wśród których była Damnica. W 1485 r. (oraz przez co najmniej następne 100 lat) majątek był w posiadaniu rodziny von Schwave. W I połowie XVII w. Wilhelm Hohenzollern, elektor brandenburski i książe pruski przekazał wieś (za zasługi w wojnie trzydziestoletniej) Danielowi Dietrichowi von Hepburn. Był on synem Edelmanna Aleksandra Hepburn, szkockiego zwolennika królowej Marii Stuart, który po jej śmierci uciekł do Starogardu na Pomorzu, gdzie ożenił się z córką bogatego kupca. Po śmierci Daniela Hepburn (zmarł na dżumę) majątek odziedziczył jego syn Fryderyk. Z klasyfikacji Hufena możemy dowiedzieć się, że jeszcze w 1717 r. Damnica była w posiadaniu Alexandra Ernsta von Hebron (Hepburn). Pod zarządem tej rodziny wieś przemianowano na Hepburn-Damnitz, a następnie na Hebron Damnitz. Również nazwisko rodowe "Hepburn" uległo zmianie na Hebron. W XVIII wieku Damnica należała do: Johana von Hainsky, Siegfrieda von Hainsky i jego córki Henrietty Dorothei, która poślubiła starostę Friedricha Bogislava von Puttkamer. W 1835 r. majątek w Damnicy kupił (za 12000 talarów) podpułkownik Heinrich Karl Philip von Damnitz. Następnie przejęli go: Richard von Blanckensee (1884)i baron Karl von Gamp (1910), który w 1890 r. ożenił się Klarą Bayer - córką Fridricha Bayera, założyciela koncernu chemicznego i farmaceutycznego. Po śmierci Karla (w 1918 r.) właścicielką majątku została Klara von Gamp, a po niej majątek przejęła (w 1938 r.) najstarsza córka Klara Armster.

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1891 r. majątek w Damnicy liczył 1545 ha, w tym było: 752 ha gruntów ornych, 12 ha łąk, 27 ha pastwisk, 752 ha lasów i 2 ha powierzchni wodnych. W zabudowaniach gospodarczych znajdowały się: 42 konie, 189 sztuk rogacizny, 1078 owiec i 109 świń. Po 47 latach nowy właściciel majątku nie kładł nacisku na produkcję rolną. Powierzchnia majątku spadła do 750 ha, w tym było: 55 ha gruntów ornych i 695 ha lasów. Zaprzestano hodowli na skalę produkcyjną. Na własny użytek właściciela hodowano: 6 koni, 10 sztuk rogacizny i 20 świń. Poza majątkiem we wsi znajdowało się 86 gospodarstw rolnych, w tym:
- 28 o powierzchni od 0,5 do 5 ha,
- 27 od 5 do 10 ha,
- 30 od 10 do 20 ha,
- 1 powyżej 20 ha.
Przed II wojną światową handel i rzemiosło były w Damnicy dobrze rozwinięte. Działały tutaj: tartak należący do rodziny von Gramp-Massaumen'a, sklepy- wielobranżowy E. Liedtke, materiałów budowlanych Wodetzki'ego oraz towarów kolonialnych Wernera Platha, który prowadził również karczmę. We wsi działalność prowadzili między innymi: kominiarz Alfred Hoffmann, piekarz P. Schulz, malarz Natzmer, rzeźnik Paul Lenk oraz handlarz bydłem Alfred Lietzke. Swoje warsztaty mieli tutaj również:kowal H. Grunst, szewcy Daschke, Mickley i Sädler, oraz kołodzieje K. Guhl i H. Sill. Na dworcu kolejowym Pani Bertram prowadziła restaurację. Gabinet dentystyczny należał do H. Winkelmann'a.

Kościół

Mieszkańcy Damnicy byli w większości ewangelikami. W 1925 r. tylko 14 osób deklarowało katolicyzm. Wieś należała do parafii w Dammen (Damno), a tym samym do okręgu kościelnego Stolp-Altstadt (Słupsk Stare Miasto). Na przełomie 1906/1907 wybudowano( na południowo-zachodnim skraju parku dworskiego) kaplicę.

Szkoła

W 1932 r. w Damnicy funkcjonowała 3-stopniowa szkoła powszechna, z trzema klasami i dwoma nauczycielami. Do szkoły uczęszczało wówczas 134 uczniów. Wśród uczących tutaj wymienia się: Paul'a Grasse (1920-1931), Huberta Schardin, Willego Schülke, M. Tinschert'a i Henny Specht.

Ostatnie dni wojny

Miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie 8 marca 1945 r.
Podczas II wojny światowej zginęło 19 mieszkańców wsi, 75 zaginęło i 31 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarze

W Damnicy znajdowały się trzy cmentarze, z których jeden był miejscem pochówkowym dawnych właścicieli ziemskich.

Cmentarz nr 1

Cmentarz nr 2

Cmentarz właścicieli ziemskich

Przy drodze wylotowej z Damnicy w kierunku Zagórzycy znajduje się stadion sportowy z 1924 r., wybudowany na terenie darowanym mieszkańcom wsi przez baronową Klarę von Gramp. Przed wojną był to jeden z lepiej wyposażonych obiektów sportowych w powiecie. Na jego terenie znajdowało się miejsce upamiętniające poległych podczas I wojny światowej mieszkańców Damnicy i należącego do niej okręgu wiejskiego. Wejście na teren stadionu i do miejsca pamięci znajdowało się po prawej stronie drogi wylotowej ze wsi w kierunki Mianowic. Zachowały się filary bramy z ociosanych bloków granitowych. Na przeciwko bramy znajdowały się szerokie (na 8 m), schody prowadzące do kaplicy, która była pokryta dwuspadowym dachem. W jej wnętrzu, w tzw. sali bohaterów znajdowała się tablica z czarnego granitu ze słowami „Ku czci poległych naszych braci w I wojnie światowej 1914-1918.”.
Zachodnia granica stadionu była obsadzona 27 dębami. Pod każdym z drzew znajdował się polny kamień z wyrytym imieniem, nazwiskiem, datą urodzin i datą śmierci poległego. Obecnie odnaleziono 4 kamienie upamiętniające Karla Böhnke, Karla Kosbab, Hermanna Kosbab i Karla Radtke. W północno-wschodnim rogu boiska znajdował się pomnik upamiętniający jedynego poległego mieszkańca Damnicy podczas wojny francusko-pruskiej. Na granitowym głazie znajdowała się inskrypcja: „Zu Ehren des Sergeanten Heinrich Pionke, geb. 24.6.1840 zu Hebrondamnitz, gef. 23.1.1871 im Gefecht vor Dijon als Fahnenträger des II. Btls. 8. Pomm. Inftr. Regts. Nr 61 – Getreu bis in den Tod” ³

Pochowani na cmentarzu rodowym

Pochowani na cmentarzu w Damnicy

HebronMieszkańcydamnitz (Damnica) polegli podczas wojen

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 563-566.
2. Die Grenz-Zeitung - 1943.
3. Materiały o Damnicy otrzymane od Pani Ewy Kazanowicz.