Kończewo - Kunsow

Kończewo - wieś w gminie Kobylnica. Według spisu powszechnego przeprowadzonego 17.05.1939 r. mieszkały tutaj 402 osoby. Pierwsza wzmianka o Kończewie pochodzi z 1301 r. Należało ono wówczas do hrabiego Mathäusa von Schlawe. W 1394 r. majątek znalazł się w rękach Laurenza i Derseke Koske, których uważa się za przodków rodu von Zitzewitz. W XV w. Kończewo było częścią majątku rodziny von Massow. W 1804 r. posiadłość objął Franz Georgvon Kleist, a w 1861 r. kupił ją za 93 tys. talarów von Manteuffel. Wówczas wieś znajdowała się w okręgu miasteckim. Na mocy ustawy z dnia 5 lipca 1876 r. Kończewo wraz z Kwakowem i Scharsow zostały włączone do okręgu słupskiego. W XIX w. majątek szlachecki przejęli mieszczanie. Przez kilka pokoleń wieś była w rękach rodziny Siemers. Jednymi z ostatnich właścicieli majątku byli: rotmistrz August Siemers (1884 r.) i Hans Joahim Siemers (1928 r.).

Rolnictwo i działalność gospodarcza

W 1914 r. majątek w Kończewie posiadał 671 ha, w tym było: 500 ha gruntów ornych, 60 ha łąk, 100 ha lasów, 10 ha nieużytków i 1 ha powierzchni wodnych. W zabudowaniach gospodarczych znajdowało się: 44 konie, 300 sztuk rogacizny i 300 świń. Zarządcą był wówczas nadinspektor Bergen. Przed wybuchem wojny (1938) powierzchnia majątku uległa zmniejszeniu i wynosiła 504 ha, w tym było: 375 ha gruntów ornych, 45 ha łąk, 5 ha pastwisk, 80 ha lasów, 1 ha powierzchni wodnych i 4 ha nieużytków. Stan inwentarza wynosił: 26 koni, 120 sztuk bydła, 30 owiec i 300 świń. We wsi znajdowało się również 36 gospodarstw rolnych, w tym:
- 9 o powierzchni od 5 ha do 10 ha
- 17 od 10 ha do 20 ha,
- 10 powyżej 20 ha.
Największe z nich posiadali: Luise Mews 39 ha, Karl Manske 30 ha, Karl Potratz 26 ha, Franz Neitzke 26 ha, Otto Maronn 25 ha, Marta Erdmann 24 ha, Karl Erdmann 23 ha, Willi Höppner I 23 ha i Ewald Crettmann 23 ha.

Kościół

Wszyscy mieszkańcy wsi byli ewangelikami (1925) i należeli do parafii w Sierakowie Słupskim (Zirchow), a tym samym do okręgu kościelnego Słupsk Miasto (Stolp-Stadt).

Szkoła

W Kończewie funkcjonowała jednostopniowa szkoła powszechna, do której uczęszczało 56 dzieci (1932). Znajdowała się ona w centrum wsi, między dawnymi ulicami Górną i Dolną. Budynek szkoły był wybudowany z czerwonej cegły i kryty dachówką. W jego prawej części znajdowało się mieszkanie nauczyciela, a w lewej - klasy szkolne. Do przekazywania wiedzy wykorzystywano m.in. projektor filmowy. Szkoła posiadała również ogród szkolny, który znajdował się po prawej stronie drogi prowadzącej do Kuleszewa. Każdy uczeń miał w nim swoją małą grządkę o którą dbał. Rosły tutaj również morwy, których liście stanowiły pokarm jedwabników. Zebrane przez uczniów kokony były wykorzystywane do produkcji jedwabiu na spadochrony. Ostatnim nauczycielem był tu Erich (Fritz) Nass, który przejął to stanowisko po swoim ojcu Auguście Nass. Wcześniej był on nauczycielem w szkole średniej w Szczecinie. Jego żona Else Nass była zatrudniona w Kończewie jako wykwalifikowana pielęgniarka. We wsi działało również sezonowe przedszkole, które prowadziła Else Kriewall (1939).

Ostatnie dni wojny

Kończewo zostało zajęte przez wojska radzieckie bez walki 07.03.1945 r. Tylko część tutejszych mieszkańców zdążyła się wcześniej ewakuować. Podczas zajmowania wsi przez Rosjan doszło do rabunków, gwałtów i mordów. Zastrzelono m.in. Karla Erdmann i Paula Kabbe. Dwa dni później samobójstwo popełniła Erika Erdmann, która utopiła się z dwojgiem swoich dzieci. Młode kobiety i dziewczęta zostało wywiezione do więzienia w Grudziądzu, gdzie oczekiwały na wywózkę do syberyjskich łagrów. Niektóre z nich nie dotrwały do wywózki i zmarły w więzieniu. Tylko nielicznej grupie kobiet udało się powrócić do domów. W następnych miesiącach wszyscy mieszkańcy pracowali na potrzeby Rosjan. Za swą pracę otrzymywali zapłatę w naturze. Jeszcze tego samego roku wieś zaczęli zasiedlać polscy przesiedleńcy. Po wprowadzeniu polskiej administracji Niemcy zaczęli otrzymywać zapłatę, ale wynosiła ona połowę wynagrodzenia polskiego robotnika. Podczas II wojny światowej zginęło 18 mieszkańców wsi, 34 zaginęło i 12 poległo w szeregach armii niemieckiej.

Cmentarze

Cmentarz nr 1
Data założenia: Brak danych.
Położenie: 1000 m na południe od centrum wsi, pomiędzy drogą do Kuleszewa, a nieutwardzonym traktem do Zagórek.
Współrzędne geograficzne: N 54.373191⁰ E 16.965632⁰
Powierzchnia: ±1900 m2.
Układ przestrzenny: posadowiony na planie prostokąta na linii wschód - zachód. Powierzchnię cmentarza wytyczają drzewa świerkowe. Na północy granicę tworzy duży spadek terenu. Na teren pochówkowy prowadziły dwa wejścia, które znajdowały się od strony wschodniej i zachodniej. Wejście od strony zachodniej wyznaczają dwie brzozy. Główna aleja przedzielała cmentarz na dwie główne kwatery. Po stronie północnej głównej alei znajdowała się kwatera dziecięca składająca się z 6 rzędów. W każdym z nich znajdowało się miejsce na 4 pojedyncze mogiły. W części zachodniej kwatery dziecięcej znajdowały się 3 mogiły, w których pochowano Polaków (najprawdopodobniej byli to robotnicy przymusowi). Po stronie południowej głównej alei znajdowała się kwatera na pochówki dorosłych, składająca się z 13 rzędów. W każdym z nich było miejsce na 6 pojedynczych mogił. Zmarłych chowano głową w kierunku zachodnim. W zachodniej części cmentarza znajdowała się pompa wodna.
Stan obecny: nieczytelny układ kwater i grobów. Brak elementów nagrobnych. Teren gęsto porośnięty samosiejkami.
Zachowało się:
- 1 granitowa podstawa pod żeliwny krzyż,
- 1 krzyż z lastriko.

Cmentarz nr 2
Data założenia: Brak danych.
Położenie: 280 m na południe od cmentarza nr 1, po lewej stronie nieutwardzonego traktu do Zagórek.
Współrzędne geograficzne: N 54.370848⁰ E 16.964156⁰.
Powierzchnia: około 1800 m2.
Układ przestrzenny: Posadowiony na planie prostokąta. Wejście na teren pochówkowy znajdowało się od strony zachodniej, tj. od strony traktu prowadzącego do Zagórek. Prostopadle od traktu do terenu pochówkowego prowadziła kilkumetrowa aleja obsadzona świerkami. Zmarłych chowano głową w kierunku zachodnim.
Stan obecny: Starodrzew został usunięty. Nie zachowały się elementy wytyczające granicę cmentarza. Nieczytelny układ kwater i grobów. Teren porośnięty nowymi nasadzeniami i roślinnością leśną.
Zachowało się:
- 14 granitowych podstaw pod żeliwne krzyże,
- 3 betonowe nagrobki w kształcie pnia drzewa bez tablic inskrypcyjnych,
- 1 granitowa stela ze śladami usunięcia metalowych liter,
- 2 granitowe podstawy pod nagrobek,
- 5 betonowych obrysów mogił,
- 7 elementów z rozbitych nagrobków.

Pochowani na cmentarzu w Kończewie

Mieszkańcy Kunsow (Kończewo) polegli podczas wojen

Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989, ss. 934-935.
2. http://www.stolp.de/kunsow_einfuehrung.html.
3. Die Grenz-Zeitung nr 74 z 16.03.1943 r.
4. Güter-Adreßbuch Provinz Pommern, Reichenbasche Verlagsbuchhandlug, Leipzig 1914.
5. http://www.denkmalprojekt.org/2012/bad_bevensen_dreikoenigskirche_gedenkbuch_wk2_a-j_ns.html.